Wat is het?

Onze lever maakt gal aan. Gal is nodig om vetten af te breken en te verbranden. De gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas voordat het via de galwegen naar de darmen gaat. Als gal langere tijd ‘stilstaat’ in de galblaas of als er een infectie in de galblaas is, kan de galvloeistof gaan indikken.

Deze ingedikte gal kan uiteindelijk verstenen en galstenen vormen. Galstenen ontstaan meestal in de galblaas, maar kunnen ook in de galwegen voorkomen.

Soms zijn galstenen heel klein, maar ze kunnen ook zo groot als knikkers zijn. Er zijn verschillende soorten galstenen. Dit hangt af van de stof waaruit ze zijn opgebouwd. Zo zijn er cholesterolstenen en pigmentstenen. Pigmentstenen zijn stenen van de gele kleurstof uit de gal (bilirubine). Cholesterolstenen komen het meest voor.

De lever

De lever is een orgaan met veel verschillende functies. Behalve de aanmaak van galvloeistof vindt ook opslag van vitaminen en mineralen in de lever plaats. In de lever worden veel belangrijke stoffen geproduceerd zoals eiwitten en vetten. Daarnaast maakt de lever giftige stoffen en medicijnen onschadelijk en speelt dit orgaan een belangrijke rol bij de energiehuishouding. De lever heeft een grote reservecapaciteit en een groot herstelvermogen. De lever ligt rechtsboven in de buikholte, tegen het middenrif en onder de ribben.

De galblaas

De galblaas is een klein, peervormig zakje waarin galvloeistof tijdelijk opgeslagen wordt. Gal wordt gemaakt door de lever. Via de galwegen komt de galvloeistof in de galblaas terecht. Als vet eten de maag verlaat, trekt de galblaas samen. Galvloeistof komt dan via de galwegen in de twaalfvingerige darm terecht. Daar worden de vetten afgebroken. De galblaas ligt rechtsboven in de buikholte, tegen de onderkant van de lever aan.

Oorzaak van galstenen

Het is onduidelijk hoe galstenen precies ontstaan. ‘Stilstaande gal’ lijkt een belangrijke rol te spelen. Steeds als de galblaas samenknijpt om gal naar de darmen te sturen, kan er een restje gal achterblijven. Als steeds dezelfde gal achterblijft, kan dat gaan indikken en langzaam verstenen.

 

Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als de galblaas zich niet helemaal leegknijpt bij maaltijden. In gal zit cholesterol. Zit er veel cholesterol in de gal dan lijkt de kans op cholesterolstenen groter. Cholesterolstenen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Vrouwelijke hormonen spelen hierbij waarschijnlijk een rol. Galstenen ontstaan ook vaker tijdens de zwangerschap. Overgewicht, erfelijke factoren en snel afvallen maken de kans op galstenen eveneens groter.

Hoe herken ik het?

Klachten en symptomen bij galstenen

Veel mensen hebben galstenen, zonder daar ooit klachten van te hebben. Pas wanneer een galsteen klem komt te zitten, ontstaan er klachten. De galvloeistof kan dan niet meer goed doorstromen.

Heftige buikpijn

Als een galsteen in de galgang tussen galblaas en hoofdgalweg klem komt te zitten, geeft dat vaak heftige buikpijn.

Galkoliek of koliekpijn
De galblaas zal proberen de versperring op te heffen en de galsteen door te laten stromen. Dit doet de galblaas door heftig samen te trekken. Dit kan erge  pijn veroorzaken in de rechterbovenbuik, ook wel galkoliek genoemd. Deze koliekpijn komt vaak in aanvallen en kan enkele uren aanhouden.

Opvallend is dat mensen meestal niet stil kunnen zitten tijdens een galsteenaanval. Je ligt te rollen of te draaien in bed, kruipt over de grond of loopt maar heen en weer van de pijn. De pijn kan er een paar minuten zijn en dan weer even weggaan. Maar ook langer achter elkaar aanwezig zijn. De pijn kan vaak terugkomen. Je kunt misselijk zijn van de pijn en zelfs moeten braken.

Ontkleurde ontlasting

Heb je ontkleurde ontlasting? Dat is een teken dat gal de darm niet bereikt. Dit kan een gevolg zijn van galstenen. Galvloeistof zorgt voor de bruine kleur van de ontlasting. Als de galvloeistof niet meer goed doorstroomt, verliest de ontlasting zijn bruine kleur en wordt beige (stopverfkleur).

Geelzucht

Als er een galsteen klem zit in de hoofdgalweg, kan de door de lever gemaakte  gal nergens meer heen. De galvloeistof hoopt zich dan op in de lever. Daardoor kan galkleurstof in je bloed terecht komen. Je huid en oogwit worden dan geel en je urine kleurt donker.

Als een galsteen langere tijd klem blijft zitten in de galwegen, kunnen complicaties ontstaan:

  • Ontsteking van de galwegen of galblaas (cholangitis of cholecystitis)
    Een klem zittende galsteen kan ervoor zorgen dat jouw galwegen en/of jouw galblaas gaan ontsteken. Je voelt je dan ziek en je hebt koorts.
  • Acute alvleesklierontsteking (pancreatitis)
    Soms kan ook de alvleesklier gaan ontsteken bij galstenen. Je voelt zich dan erg ziek, je hebt koorts en een aanhoudende pijn diep in jouw bovenbuik en in jouw rug.

Hester: 'Ik bleek een galblaas vol knikkers te hebben.'

Hester heeft regelmatig flinke pijnaanvallen. Aanvankelijk ’s nachts, maar ook steeds vaker overdag. Uiteindelijk bleek zij galstenen te hebben. Haar galblaas werd verwijderd.

lees haar verhaal

Hoe gaat het verder?

Diagnose van galstenen

De huisarts kan meestal de diagnose ‘galstenen’ stellen op basis van jouw klachten. Verder onderzoek is nodig om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen. Hiervoor word je doorverwezen naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts), chirurg of internist in het ziekenhuis. Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk:

Echografie

In de meeste gevallen kan de diagnose van kalkhoudende galstenen gesteld worden met een echografie. Dit is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van geluidsgolven. Niet-kalkhoudende galstenen zijn meestal niet te zien op een echografie.

MRI-scan

Met een MRI-scan kan de arts alle soorten galstenen in de galblaas en vooral in de galwegen opsporen. Een MRI-scan maakt gebruik van een sterk magnetisch veld.

Soms kan de arts de galsteen met beide onderzoeken niet terugvinden. De galsteen kan dan al met de ontlasting uit het lichaam zijn verdwenen. Vaak kan de diagnose dan toch gesteld worden. Bijvoorbeeld omdat de arts andere galstenen in uw galblaas ziet. Of omdat de arts uitgezette galwegen vaststelt.

Behandeling van galstenen

Als galstenen geen klachten geven is behandeling niet nodig. Vaak worden galstenen bij toeval gevonden als er om andere redenen een buikonderzoek wordt gedaan. Ook als het bij één galsteenaanval blijft en je daarna geen klachten meer hebt, hoef je niet behandeld te worden.

Als je klachten blijft houden of de pijnaanvallen telkens terug blijven komen, kan de galblaas met een operatie verwijderd worden. Als een operatie niet wenselijk of mogelijk is, kan voor een andere behandeling gekozen worden.

Operatie om galblaas te verwijderen

De meest effectieve behandeling bij galstenen is het verwijderen van de galblaas met een operatie. Dit wordt ook wel een galblaasresectie of cholecystectomie genoemd. Omdat de meeste galstenen ontstaan in de galblaas, is de kans op nieuwe galstenen na deze operatie klein.

Je kunt goed leven zonder galblaas. Soms moet je lichaam even aan de nieuwe situatie wennen. Je kunt dan tijdelijk last krijgen van dunnere ontlasting. Een heel enkele keer houd je klachten na het verwijderen van de galblaas.

De galblaas kan op twee manieren verwijderd worden: via een kijkoperatie (laparoscopie) of via een open buik operatie.

Lees hier meer over de operatie om de galblaas te verwijderen.

ERCP (kijkonderzoek)

Galstenen die in de galwegen zitten kunnen soms via de darm verwijderd worden met een kijkonderzoek: Endoscopische Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie (ERCP). Het gaat dan om galstenen die door de galgang bijna de darm hebben bereikt, maar in het laatste stukje toch klem zijn blijven zitten.

Bij een ERCP gaat de arts met een flexibele slang (endoscoop) via de mond, slokdarm en maag naar de twaalfvingerige darm. Vanuit de darm wordt de hoofdgalweg vervolgens met een ballonnetje schoongeveegd zodat de steen in de darm valt en met de ontlasting het lichaam verlaat. Galstenen die in de galblaas zitten kunnen niet met een ERCP verwijderd worden.

Een ERCP is een goede oplossing bij een acute galsteen aanval. Op langere termijn is een ERCP vaak minder effectief. Dat komt doordat nog steeds nieuwe galstenen kunnen ontstaan in de galblaas. Als er weer nieuwe galstenen ontstaan, is vaak alsnog een operatie nodig waarbij de galblaas verwijderd wordt.

Medicijnen

Bij pijnaanvallen door galstenen kunnen pijnstillers helpen de pijn te verlichten. In enkele gevallen schrijft de arts medicijnen voor als behandeling van de galstenen zelf. Er zijn medicijnen die kleine galstenen kunnen laten oplossen. Deze medicijnvrien werken echter niet bij alle mensen. Ook kunnen na deze behandeling weer nieuwe galstenen ontstaan. De behandeling is daardoor minder effectief dan een operatie. Jouw arts kan je meer vertellen over deze medicijnen.

Soms worden (vooral grote) galstenen vergruisd, zoals dat ook bij nierstenen gebeurt. Door het vergruizen valt de galsteen uit elkaar in kleine steentjes en gruis. Deze galsteendeeltjes kunnen dan met een ERCP (kijkonderzoek) verwijderd worden. Vergruizen kan van buitenaf gebeuren, met hetzelfde toestel waarmee ook nierstenen worden vergruisd, of van binnenuit via  een ERCP.

Wat kan ik doen?

Tips en adviezen bij galstenen

Als je last hebt van veel diarree is het belangrijk dat je veel drinkt en zorgt dat je voldoende zout binnenkrijgt. Dit is om het verlies van vocht en zouten via de ontlasting te compenseren en uitdroging te voorkomen. Bij de drogist en apotheek is ORS (Oral Rehydration Solution) verkrijgbaar. Dit poeder kan je oplossen in water om alle benodigde zouten aan te vullen.

  • Je kunt de kans op galstenen verkleinen door een gezond gewicht. Heb je overgewicht? Een diëtist kan je helpen om op een gezonde en geleidelijke manier af te vallen. Wie te snel veel gewicht verliest, heeft juist een grotere kans op galstenen.
  • Het is belangrijk om gezond en gevarieerd te eten en voorzichtig te zijn met vet eten. Er bestaat geen speciaal dieet om galstenen te voorkomen.

Colofon

Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting

In samenwerking met:
De Nederlandse Leverpatiënten Vereniging (NLV)
Prof. dr. Rob de Man, MDL-arts

Laatst herzien:
September 2017

We houden je graag op de hoogte

We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.

Doneer aan de Maag Lever Darm Stichting

Al 0 donateurs steunden vandaag een gezonde spijsvertering voor iedereen.

ANBI logo CBF logo Privacy Waarborg logo ANBI/RSIN nr: 007247849
Doneer