Een vertraagde maagontlediging is het gevolg van een storing in de bewegingen van de maag. De maagspier trekt te weinig of te onregelmatig samen. Voedsel blijft langer dan normaal in de maag doordat de maag niet regelmatig geleegd wordt.
De maag
In de maag wordt je eten voorbereid op de vertering. De maag produceert maagsap met daarin onder andere spijsverteringsenzymen. Voedsel wordt in de maag gekneed, fijngemalen en goed vermengd met het maagsap. Normaal gesproken blijft voedsel ongeveer drie uur in de maag voordat het wordt afgegeven aan de dunne darm.
Bij een erg vetrijke maaltijd duurt het iets langer dan drie uur. Als je last hebt van een vertraagde maagontlediging, blijft voedsel vaak veel langer in je maag. In sommige gevallen wordt voedsel ook in te grote brokken (onvoldoende fijngemalen) afgegeven aan de dunne darm. Dit wordt ook wel een luie maag genoemd.
Oorzaken van een vertraagde maagontlediging
Onbekende oorzaak
Bij veel mensen is de oorzaak van een vertraagde maagontlediging niet bekend. Bij onderzoek zijn er geen afwijkingen aan de maag te zien. Een vertraagde maagontlediging behoort in dat geval tot de zogenaamde functionele buikklachten of functionele maagdarmklachten. Dat wil zeggen dat de klachten veroorzaakt worden door een verstoorde functie van de maag, maar dat er geen zichtbare afwijking te vinden is. De oorzaak hiervan is onbekend, maar waarschijnlijk spelen stress en spanningen een rol.
Dit betekent niet dat er niets aan de hand is. Het is duidelijk dat de maag niet goed functioneert (vandaar de ‘functionele klachten’), maar dat niet met diagnostische methoden van nu te vinden is wat er mis gaat. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat functionele maagklachten te maken hebben met de samenwerking tussen de hersenen en de maag. Onze hersenen en de maag staan constant met elkaar in verbinding en sturen signalen naar elkaar. Zoals signalen over honger, of misselijkheid en braken. Deze communicatie verloopt via ons zenuwstelsel, de zenuwen in onze maag en darmen en in de hersenen. Dit wordt ook wel de hersen-darm-as genoemd. Deze zenuwen kunnen we zelf niet sturen of beïnvloeden. Het lijkt erop dat er te veel, te weinig of verkeerde signalen naar de hersenen vanuit de maag worden gestuurd en andersom. Dit kan de maagklachten verklaren. Wel is het nog onduidelijk waardoor deze verstoring precies optreedt. Maar, belangrijk om te weten: het is dus niet zo dat deze klachten ‘tussen je oren zitten’, zoals vroeger vaak gedacht werd. Ze hebben geen psychische oorzaak. Wel kunnen psychische factoren, zoals stress en angst, maagklachten verergeren.
Omdat de verstoorde signalen niet te zien zijn, is het ook niet nodig om een gastroscopie te ondergaan. Bij een gastroscopie wordt dan niets afwijkends gevonden. Een gastroscopie is een vervelend onderzoek, met een (weliswaar heel klein) risico op schade aan je maag of slokdarm. Het kan dus beter niet uitgevoerd worden wanneer het niet echt noodzakelijk is. Als je hier in jouw situatie vragen over hebt, dan kun je dit het beste zelf met je behandelend arts bespreken.
Aantoonbare oorzaak
In andere gevallen is er wel een aantoonbare oorzaak of afwijking te vinden voor een vertraagde maagontlediging:
Het gebruik van sommige medicijnen Kalmeringsmiddelen en medicijnen tegen de ziekte van Parkinson kunnen de maagbewegingen vertragen.
Vernauwing In zeldzame gevallen kan een vernauwing (stenose) in de buurt van de maaguitgang of in het begin van de twaalfvingerige darm, de oorzaak zijn van ernstige maagontledigingsklachten. Deze vernauwing kan ontstaan door een (oude) maagzweer of een (goed- of kwaadaardig) gezwel.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij vertraagde maagontlediging
Misselijkheid en soms braken na de maaltijd zijn veelvoorkomende klachten bij een vertraagde maagontlediging. Bij een ernstig vertraagde maagontlediging wordt het braaksel meestal met grote kracht uitgestoten. Ook gaat het dan vaak om grote hoeveelheden braaksel ineens.
Daarnaast kun je last hebben van de volgende klachten:
Een drukkend gevoel op de maag.
Een sterk uitgezette maag.
Een opgeblazen gevoel.
Opboeren en/of oprispingen.
Snel een vol gevoel hebben (snelle verzadiging).
Brandend maagzuur; door het terugstromen van maaginhoud in de slokdarm kun je last krijgen van oprispingen en een pijnlijk of branderig gevoel in de buurt van het borstbeen.
Ariënne: 'Ik heb constant het gevoel dat ik vol zit.'
Ariënne heeft vertraagde maaglediging, ofwel gastroparese. ‘In mijn hoofd ben ik de hele dag mijn eetmomenten aan het plannen.’
Een vertraagde maagontlediging wordt meestal vastgesteld met één van onderstaande onderzoeken:
Maagontledigingsonderzoek Een verstoorde beweging van de maag kan vastgesteld worden door middel van een maagontledigingsonderzoek. Voorafgaand aan het onderzoek eet je een testmaaltijd met een kleine hoeveelheid radioactieve stof. Vervolgens moet je één tot twee uur voor een camera gaan zitten. De weg die de testmaaltijd aflegt, kan zo gevolgd worden. Dit onderzoek wordt ook wel een maagontlediging-scintigrafie genoemd. Scintigrafie wil zeggen dat gebruik wordt gemaakt van radioactiviteit.
Drukmeting van de maag In sommige ziekenhuizen kan een drukmeting van de maag uitgevoerd worden. De arts meet of de maagwand voldoende uitzet na een maaltijd. Dit onderzoek heet een maagbarostat. De drukmeting wordt gedaan door een ballonnetje diverse keren op te blazen in de maag. De arts brengt dit ballonnetje in de maag met een flexibele slang (endoscoop) via de mond en de slokdarm.
Gastroscopie Een enkele keer wordt de diagnose gesteld tijdens een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie). Tijdens dit onderzoek kijkt de arts met een flexibele slang met een cameraatje via de mond en slokdarm in de maag. Wanneer de arts hier voedselresten van voorgaande dagen terug kan vinden, heb je last van vertraagde maagontlediging. Dit onderzoek wordt normaal gesproken gedaan om andere aandoeningen op te sporen. Soms wordt tijdens dit onderzoek per toeval de diagnose ‘vertraagde maagontlediging’ gesteld. Een gastroscopie is een onderzoek dat als vervelend ervaren kan worden. Het is daarom altijd goed om te overwegen of een gastroscopie nodig is of niet. Als er sprake is van vertraagde maagontlediging, is het meestal niet zinvol om een gastroscopie te ondergaan, omdat er in de maag zelf geen afwijkingen te zien zijn. De voor- en nadelen van een gastroscopie zijn te lezen op de pagina gastroscopie.
Behandeling van vertraagde maagontlediging
Een vertraagde maagontlediging kan behandeld worden met medicijnen die de werking van de spieren in de maag stimuleren. Deze spieren moeten ervoor zorgen dat voedsel goed wordt gekneed en fijngemalen voordat het wordt afgegeven aan de twaalfvingerige darm. Daarnaast moeten de spieren in de maagwand het maagsap goed mengen met het voedsel. Deze vermenging is belangrijk voor een goede vertering. Medicijnen die de spieren van het maagdarmkanaal stimuleren, heten prokinetica. Deze medicijnen zorgen ervoor dat de spieren in de maagwand regelmatiger samentrekken. Deze medicijnen verminderen tevens de misselijkheid. Bij zeer ernstige klachten, wanneer de voedingsadviezen en medicijnen onvoldoende helpen, kan sondevoeding een oplossing zijn. Slechts in zeer zeldzame gevallen is een operatieve ingreep noodzakelijk.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij vertraagde maagontlediging
Bij een luie maag wordt de voeding te langzaam gekneed, onvoldoende vermengd met maagsap en niet goed voortbewogen richting de twaalfvingerige darm. Daarnaast is bekend dat de maag meer tijd nodig heeft om vette maaltijden te ‘verwerken’. Om klachten te verminderen is het dus in ieder geval belangrijk om vette voedingsmiddelen zoveel mogelijk te vermijden. Andere tips zijn:
Verdeel maaltijden over de dag.
Gebruik liever meerdere kleine maaltijden in plaats van drie grote maaltijden per dag.
Vermijd erg vet eten.
Eet rustig en kauw voedsel heel goed.
Vermijd grote hoeveelheden gasvormende producten, zoals koolsoorten, paprika, ui, knoflook, prei, noten en rauwkost.
Vermijd koolzuurhoudende frisdranken en bier.
Probeer regelmatig en gezond te eten, ook al heb je minder trek.
Een diëtist kan je helpen een gezond voedingspatroon samen te stellen.
Lotgenotencontact
Er bestaat geen patiëntenvereniging voor patiënten met functionele maagklachten. Wel kun je voor lotgenotencontact lid worden van een besloten facebookgroep: lotgenotencontact Gastroparese & Darmfalen. Hier kun je terecht voor lotgenotencontact en de uitwisseling van informatie op het gebied van gastroparese en darmfalen.
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
