Een rectokèle is een afwijking aan de endeldarm (het rectum) die alleen bij vrouwen voorkomt. Bij een rectokèle puilt de endeldarm naar voren uit in de vagina. Dit kan verstopping veroorzaken.
In de endeldarm wordt ontlasting tijdelijk opgeslagen. Als de endeldarm vol is, gaat er een seintje naar de hersenen. Hierdoor krijgen we het gevoel van aandrang. Bij een rectokèle hoopt de ontlasting zich op in de endeldarm én in het uitgezakte deel van de endeldarm. De ontlasting dikt steeds meer in en er ontstaat verstopping of constipatie. In het begin is er nog wel aandrang voor ontlasting maar de ontlasting kan slechts met moeite worden kwijtgeraakt. Naarmate de klachten langer duren, verdwijnt het aandranggevoel en er verzamelt zich steeds meer ontlasting in de endeldarm. Het gevolg is dat de rectokèle steeds verder gaat uitpuilen en groter wordt.
Hierdoor kan het steunweefsel tussen de vagina en de endeldarm verslappen en op den duur lukt het niet meer om de ontlasting op de normale wijze kwijt te raken. Alleen door de rectokèle met behulp van een vinger in de vagina terug te duwen in de richting van de endeldarm is het soms nog wel mogelijk om ontlasting kwijt te raken.
De darm
De darm is een belangrijk onderdeel van het spijsverteringskanaal. De darm kan worden onderverdeeld in de dunne en de dikke darm. In de dunne darm wordt het voedsel verteerd.
De voor het lichaam belangrijke voedingsstoffen worden in de dunne darm opgenomen in het bloed en afgevoerd naar de lever. Wat achterblijft in de darm is een dunne massa van bacteriën, dode cellen en onverteerbare voedselresten. Deze dunne ontlasting komt vanuit de dunne darm in de dikke darm terecht.
De dikke darm haalt water en zouten uit de ontlasting. Hierdoor wordt de ontlasting ingedikt waarna deze wordt afgevoerd naar de endeldarm (het rectum). Als de endeldarm vol is, ontstaat het gevoel van aandrang. Dit is het signaal om naar het toilet te gaan.
De dikke darm is ruim een meter lang en gaat over in de endeldarm. De dikke darm ligt als een omgekeerde U in de buik.
Oorzaken van rectokèle
Een rectokèle komt vooral voor bij:
Vrouwen waarbij de baarmoeder is verwijderd. Deze operatie kan een beschadiging of een verslapping van de bekkenbodemspieren veroorzaken. Dit kan de aanleiding zijn voor het ontstaan van een rectokèle.
Vrouwen die meerdere kinderen hebben gekregen.
Vrouwen die een groot kind hebben gebaard.
Soms kunnen hormonale veranderingen tijdens de overgang het ontstaan van een rectokèle bevorderen.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij rectokèle
De belangrijkste klacht bij een rectokèle is verstopping (constipatie). In het begin zijn de verstoppingsklachten nog niet zo hinderlijk. Naarmate de rectokèle langer aanwezig is en groter wordt, ontstaan er steeds ernstigere klachten. Door de ernstige verstopping verdwijnt het aandranggevoel voor ontlasting en ondanks hard persen, lukt het niet om normaal ontlasting te krijgen.
Wanneer er wel wat ontlasting is gekomen, dan heb je vaak het gevoel dat de darm niet goed leeg is. Er blijft ontlasting achter in de rectokèle. De rectokèle is vaak als een hinderlijke zwelling in de vagina voelbaar (vaginale prolaps). Soms is er sprake van ongewild ontlastingsverlies (ontlastingsincontinentie).
Hoe gaat het verder?
Diagnose van rectokèle
Om de diagnose rectokèle met zekerheid vast te stellen, zijn verschillende onderzoeken mogelijk:
Een defeacografie Dit is een onderzoek waarbij met behulp van een röntgenonderzoek het hele proces van ‘ontlasten’ in beeld gebracht kan worden. Meestal moet voor het onderzoek door de patiënt een tampon in de vagina gebracht worden. Hierna wordt de endeldarm gevuld met een dikke contrastpap. Dit contrastmateriaal lijkt wat volume betreft op ontlasting. Vervolgens wordt er een röntgenfilm gemaakt terwijl je, zittend op een soort stoel die vergelijkbaar is met een toiletpot, de contrastpap probeert op te houden en vervolgens kwijt te raken. Op de röntgenopname is dan te zien hoe de anus, de bekkenbodem en de endeldarm zich gedragen tijdens rust en bij knijpen en kan de rectokèle zichtbaar gemaakt worden.
Een inwendig onderzoek van de anus en endeldarm (rectaal toucher) Met een vinger die via de anus wordt ingebracht, voelt de arts of er veel harde ontlasting in de endeldarm zit. Ook wordt de anus onderzocht op de aanwezigheid van kloofjes of andere beschadigingen als gevolg van de harde ontlasting en het persen.
Een inwendig onderzoek van de vagina (vaginaal toucher) In de vagina is op de achterwand de zwelling van de rectokèle vaak duidelijk voelbaar.
Ook kan de arts kiezen voor een dynamische endosonografie (endoscopische ultra sonografie). Hiermee kan de arts het laatste deel van de darm goed onderzoeken. Dit onderzoek wordt niet in alle ziekenhuizen uitgevoerd. Meer informatie over deze onderzoeken vind je bij onderzoeken.
Behandeling van rectokèle
Om verstopping als gevolg van een rectokèle te voorkomen, zijn onderstaande leefregels en voedingsadviezen van belang:
Gebruik een gezonde, gevarieerde en vooral vezelrijke voeding. Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die je lichaam dagelijks nodig heeft. De vernieuwde Schijf van Vijf van het Voedingscentrum schetst kaders voor een goede, gezonde voeding. De Schijf van Vijf bestaat uit vijf vakken met producten waarmee je elke dag opnieuw gezond en gevarieerd kunt eten. Neem iedere dag voldoende producten uit elk vak en varieer genoeg! Als je eet volgens de Schijf van Vijf krijgt je lichaam voldoende vezels binnen, wat erg belangrijk is voor een gezonde spijsvertering Ook krijg je op deze manier voldoende mineralen, vitaminen, eiwitten, koolhydraten en vetten binnen. Kies daarnaast niet te vaak voor producten die buiten de Schijf van Vijf vallen. Op deze manier zorg je goed voor je lichaam. Vooral een vezelrijke voeding is erg belangrijk bij Rectokèle. Voedingsvezels zijn onmisbaar voor een gezonde spijsvertering en een goede ontlasting. Vezels werken als een spons en houden vocht vast waardoor de ontlasting zacht blijft. Ook stimuleren vezels de darmbeweging. Voorbeelden van vezelrijke voeding zijn groenten, fruit, peulvruchten en volkoren producten. Lees hier meer informatie over vezelrijke voeding.
Drink minstens 2 liter per dag. Voldoende vocht is nodig om de ontlasting soepel te houden. Gebruik je vezels, maar niet voldoende vocht, dan werkt dit juist averechts. De vezels in de ontlasting kunnen niet voldoende vocht opnemen waardoor de ontlasting hard wordt.
Neem voldoende lichaamsbeweging. Door regelmatig te bewegen en te sporten, blijft je conditie op peil en bevorder je de werking van de darm.
Ga naar het toilet wanneer je aandrang voelt. Als je de toiletgang uitstelt, blijft de ontlasting langer in de dikke darm. Er wordt dan meer vocht uit de ontlasting gehaald waardoor de ontlasting harder wordt.
Behandeling met medicijnen
Behalve deze leefregels is het soms noodzakelijk medicijnen te gebruiken. Afhankelijk van de klachten kan je arts verschillende medicijnen voorschrijven:
Deze middelen houden vocht vast in de darm, waardoor de ontlasting zachter wordt.
Bulkvormers hebben dezelfde eigenschappen als voedingsvezels: ze nemen vocht op. Ze zorgen voor een soepele ontlasting en een goede darmwerking. Het is belangrijk dat je bij bulkvormers extra veel drinkt, omdat deze medicijnen averechts werken als ze niet voldoende vocht kunnen opnemen. Bulkvormers bevatten psylliumzaad/psylliumvezels en zemelen. Je kunt bulkvormers zonder problemen langdurig gebruiken omdat ze de darm niet prikkelen. Bulkvormers kun je oplossen in bijvoorbeeld water, yoghurt of vruchtensap.
Deze middelen activeren de darmbewegingen door een chemische prikkeling van de darmwand. Hierdoor hebben ze een sterk laxerend effect. De middelen zijn in het algemeen niet geschikt voor langdurig gebruik omdat er aanwijzingen zijn dat dit het slijmvlies in de darmwand kan beschadigen. Overleg altijd met je huisarts als je tijdelijk contactlaxantia gebruikt.
In uitzonderingsgevallen wordt een klysma of lavement met lauw water voorgeschreven om de verstopping of constipatie op te lossen. Bij een klysma wordt vloeistof via de anus in de endeldarm gespoten. Deze vloeistof maakt de harde ontlasting zachter.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij rectokèle
Onderstaande leef- en voedingsadviezen kunnen verstopping verminderen:
Kijk op www.vezeltest.info om na te gaan of je dagelijks voldoende vezels eet. Eet je te weinig vezels? Probeer dan om meer vezelrijke voedingsmiddelen zoals groente, fruit, peulvruchten en volkoren producten te eten. Door het gebruik van extra vezels in je voeding kun je in het begin last krijgen van een opgeblazen gevoel en winderigheid. Deze klachten zullen verminderen als je darm gewend is aan de verandering.
Er zijn veel zogenaamde ‘natuurlijke’ producten verkrijgbaar om de stoelgang te verbeteren. Vaak bevatten deze natuurlijke middelen kruiden die de darm prikkelen zoals bijvoorbeeld senna(peulen). Voorbeelden van dergelijke producten zijn laxeerthee en soms ontbijtthee. Wees hier voorzichtig mee omdat er nog veel onduidelijkheid bestaat over het effect hiervan op de darmwand. Voor vragen over laxeermiddelen kun je het beste je huisarts of apotheker raadplegen.
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
