Het middenrif is een spierplaat die de borstholte scheidt van de buikholte. In het middenrif zit een smalle opening waar de slokdarm doorheen loopt van borstholte naar buikholte.
Als de opening tussen borst- en buikholte wat wijder is dan normaal wordt dat een middenrifbreuk genoemd. Officieel wordt de naam ‘middenrifbreuk’ (Latijn: hernia diafragmatica) alleen gebruikt als de aandoening aangeboren is. Als de diagnose op latere leeftijd wordt gesteld wordt het een ‘hiatus hernia’ genoemd.
Het middenrif is een spier- en peesplaat tussen de borstholte en de buikholte. In het middenrif zit een smalle opening waar de slokdarm doorheen loopt.
Als deze opening wat wijder is dan normaal wordt dat een middenrifbreuk genoemd. Dit heet ook wel een hernia diafragmatica of hiatus hernia.
Een middenrifbreuk geeft zelf geen klachten. Klachten ontstaan pas als de maag door de wijdere opening in het middenrif (gedeeltelijk) omhoogkomt. De maag hoort normaal gesproken in de buikholte te liggen. Bij mensen met een middenrifbreuk kan een deel van de maag omhoogkomen. De overgang van de slokdarm naar de maag komt dan in de borstholte te liggen, in plaats van in de buikholte. De officiële naam hiervoor ie een 'sliding hernia'. Het gevolg daarvan kan zijn dat het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag (de onderste slokdarmkringspier) minder goed sluit. Dit kan zogenaamde refluxklachten (onder andere brandend maagzuur) veroorzaken.
Hoe vaak komt het voor?
Een middenrifbreuk komt vaak voor. Veel mensen hebben een middenrifbreuk zonder het te weten omdat het niet altijd klachten veroorzaakt. Vaak wordt het daarom per toeval ontdekt. In der westerse wereld heeft ongeveer 40% van de mensen ouder dan 60 jaar een middenrifbreuk.
Aangeboren middenrifbreuk
Soms worden kinderen geboren met een zeer ernstige vorm van een middenrifbreuk. Diverse organen liggen door een veel te grote opening in het middenrif vaak op een verkeerde plaats in de buik/borst. Hierdoor kunnen organen in de knel raken. Deze aangeboren, levensbedreigende aandoening wordt ‘Congenitale Hernia Diafragmatica’ (CHD) genoemd. Zowel de klachten als de behandeling is bij een CHD totaal anders.
Hoe herken ik het?
Oorzaak van middenrifbreuk
Een middenrifbreuk kan aangeboren zijn, maar ontstaat veel vaker op latere leeftijd of door aanwezigheid van bepaalde risicofactoren.
Mogelijke oorzaken van een middenrifbreuk zijn:
Een ongeval of verslapping van de spieren.
Verslapping van het middenrif. Naarmate mensen ouder worden kunnen de spieren in het lichaam wat verslappen. Als het middenrif verslapt, kan de opening in het middenrif wijder worden waardoor een middenrifbreuk ontstaat.
Verhoogde buikdruk. Denk hierbij aan zwaar lichamelijke beroepen waar veel getild moet worden, zwangerschap, chronisch hoesten en overgewicht.
Klachten en symptomen bij middenrifbreuk
De middenrifbreuk zelf geeft geen klachten. Vaak wordt een middenrifbreuk dan ook per toeval ontdekt. Klachten kunnen ontstaan als de maag gedeeltelijk omhoogkomt door de opening in het middenrif. Als gevolg hiervan kan het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag minder goed sluiten. De maaginhoud kan dan gemakkelijk omhoog stromen in de slokdarm. Dit noemen we brandend maagzuur. De medische naam voor brandend maagzuur is 'reflux'.
Reflux
Als de maaginhoud omhoog de slokdarm instroomt, kan je klachten krijgen. Maagsap bevat onder andere zoutzuur; een erg agressief zuur. De maagwand is bestand tegen dit agressieve zuur met een dikke slijmvlieslaag. De slokdarm heeft niet zo’n dikke beschermlaag.
Wanneer maagsap regelmatig in aanraking komt met de slokdarmwand kan dat klachten geven. Bijvoorbeeld een pijnlijk of branderig gevoel in de buurt van het borstbeen. Deze pijn kan uitstralen naar je rug. Ook een geïrriteerde keel, hoestklachten en oprispingen komen voor. Als de maaginhoud vaak of langdurig omhoog stroomt in de slokdarm kan een slokdarmontsteking ontstaan. Als die ontsteking lang duurt het weefsel van de slokdarm blijvend veranderen. Dit wordt ook wel een Barrett-slokdarm genoemd.
Brandend maagzuur klachten komen veel voor. Soms zijn de klachten het gevolg van een middenrifbreuk maar er zijn ook nog andere mogelijke oorzaken.
Boeren: lucht in de maag ontsnapt makkelijker omdat de slokdarm minder goed wordt afgesloten.
De hik: dit kan kortdurend of blijvend zijn. De hik kan veroorzaakt worden door maagzuur. Door maagzuur ontstaat irritatie van de zenuw die het middenrif samentrekt.
Regurgitatie: opgeven van eten met een zure smaak. Dit gebeurt meestal kort na de maaltijd als mensen liggen.
Longklachten: kortademigheid, hoesten. Maagsappen die teruglopen naar de keelholte kunnen de luchtwegen irriteren.
Bloedarmoede: Door het heen en weer bewegen van de bovenzijde van de maag door de breukopening, kan irritatie of beschadiging van het maagweefsel ontstaan. Dit kan in zeldzame gevallen leiden tot (vaak ongemerkt) bloedverlies, wat tot bloedarmoede kan leiden.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van middenrifbreuk
De middenrifbreuk kan op verschillende manieren gevonden worden:
Röntgenonderzoek (slikfoto)
Voor dit onderzoek krijg je een contrastmiddel te drinken. De slokdarm en de maag zijn hierdoor goed zichtbaar. Bij een röntgenfoto kan je niet goed zien of iemand een ontsteking of verandering van het slijmvlies in de slokdarm heeft.
Een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie)
Dit onderzoek gebeurt met behulp van een endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang met daaraan vastgemaakt een kleine videocamera en een lampje. De arts brengt de endoscoop via de mond en slokdarm in de maag. De binnenkant van de slokdarm en maag kan zo goed bekeken worden.
Behandeling van middenrifbreuk
Leefregels
Je kan klachten van brandend maagzuur voorkomen of verminderen door je houding aan te passen, door een dieet of door andere leefgewoontes. In sommige gevallen zorgt dat ervoor dat je geen of minder medicijnen nodig hebt om wat aan de klachten te doen. Wat deze aanpassingen inhouden lees je hieronder bij ‘Wat kan ik doen?’
Medicijnen
In de meeste gevallen worden de brandend maagzuur klachten behandeld met medicijnen. De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven die passen bij de ernst van de klachten. Maagzuurremmers zorgen ervoor dat het maagsap veel minder zuur is. Een beschadiging of ontsteking van de slokdarm krijgt daardoor de kans om te genezen. Nieuwe beschadigingen en ontstekingen worden door gebruik van maagzuurremmers voorkomen.
Operatie
In ernstige gevallen, wanneer medicijnen en het aanpassen van leefregels niet helpen, kan de arts een operatie voorstellen. Deze anti-reflux operatie is een ingrijpende operatie die niet altijd het gewenste effect heeft. Tijdens de operatie wordt het bovenste deel van de maag als een soort band om de onderkant van de slokdarm heen ‘gedraaid’. De maag kan vervolgens niet meer door de middenrifbreuk omhoog komen.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij middenrifbreuk
Bij een middenrifbreuk kun je zelf een aantal dingen doen om de klachten te verminderen. Het is met name belangrijk om overgewicht en verstopping te voorkomen. Overgewicht en verstopping geven namelijk een verhoogde druk in de buikholte. De maag kan hierdoor gemakkelijk omhoog komen door de middenrifbreuk.
Je kunt verstopping voorkomen door gezond en vezelrijk te eten. Daarnaast is het belangrijk dat je voldoende drinkt en regelmatig beweegt. Voor overgewicht geldt bijna hetzelfde: eet gezond en gevarieerd en beweeg en sport veel. Wil je afvallen? Raadpleeg een diëtist, die je kan helpen om geleidelijk gewicht te verliezen.
Andere eenvoudige maatregelen zijn:
Verhoog het hoofdeinde van jebed met ongeveer 10 cm.
Als je moet bukken, zak dan door je knieën en buig niet voorover.
Eet en drink niet meer de laatste drie uur voordat je gaat slapen.
Eet geen grote en vette maaltijden, eet liever kleinere porties verspreid over de dag.
Drink geen alcohol en eet geen chocolade, pepermunt, citrusvruchten en scherpe kruiden.
Stop met roken.
Draag geen te strakke, knellende kleding ter hoogte van de maag.
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL)
Dr. Rachel van Dijk, MDL-arts, DC Klinieken Breda (NVMDL)
Dr. Matthijs Kramer, MDL-arts, MUMC+ (NVMDL)
Sasha Visser, diëtist gespecialiseerd in darmproblematiek en voedselovergevoeligheid
Laatst herzien: oktober 2023
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
