Het middenrif is een spierplaat die de borstholte scheidt van de buikholte. In het middenrif zit een smalle opening waar de slokdarm doorheen loopt van borstholte naar buikholte.
Als de opening tussen borst- en buikholte wat wijder is dan normaal wordt dat een middenrifbreuk genoemd. Officieel wordt de naam ‘middenrifbreuk’ (Latijn: hernia diafragmatica) alleen gebruikt als de aandoening aangeboren is. Als de diagnose op latere leeftijd wordt gesteld wordt het een ‘hiatus hernia’ genoemd.
Een middenrifbreuk geeft zelf geen klachten. Klachten ontstaan pas als de maag door de wijdere opening in het middenrif (gedeeltelijk) omhoog komt. De maag hoort normaal gesproken in de buikholte te liggen. Bij mensen met een middenrifbreuk kan een deel van de maag omhoog komen. De overgang van de slokdarm naar de maag komt dan in de borstholte te liggen, in plaats van in de buikholte.
De officiële naam hiervoor is een sliding hernia. Het gevolg daarvan kan zijn dat het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag (de onderste slokdarmkringspier) minder goed sluit. Dit kan zogenaamde refluxklachten (onder andere brandend maagzuur) veroorzaken. Refluxklachten worden elders op deze website uitgebreid besproken.
Verschillende benamingen
De termen ‘middenrifbreuk’, ‘hernia diafragmatica’, ‘hiatus hernia’ en ‘sliding hernia’ hebben dus officieel een iets andere betekenis. Meestal worden de benamingen echter door elkaar gebruikt. Het komt er bij allemaal op neer dat het sluitspiertje tussen de maag en de slokdarm soms minder goed functioneert, waardoor klachten kunnen ontstaan. In de volksmond wordt de naam ‘middenrifbreuk’ meestal gebruikt.
Incidentie
Een middenrifbreuk komt vaak voor. Veel mensen hebben een middenrifbreuk zonder het te weten omdat het lang niet altijd klachten veroorzaakt. De diagnose wordt daarom vaak per toeval gesteld. In de westerse wereld heeft ongeveer 40% van de mensen ouder dan 60 jaar een middenrifbreuk.
Aangeboren middenrifbreuk
Soms worden kinderen geboren met een zeer ernstige vorm van een middenrifbreuk. Diverse organen liggen door een veel te grote opening in het middenrif vaak op een verkeerde plaats in de buik/borst. Hierdoor kunnen organen bekneld raken. Deze aangeboren, levensbedreigende aandoening wordt ‘Congenitale Hernia Diafragmatica’ (CHD) genoemd. Zowel de klachten als de behandeling is bij een CHD totaal verschillend. Deze aandoening wordt op deze website daarom niet verder besproken.
Oorzaak van middenrifbreuk
Een middenrifbreuk kan aangeboren zijn maar het kan ook op latere leeftijd ontstaan.
Mogelijke oorzaken van een middenrifbreuk zijn:
Een ongeval of verslapping van de spieren.
Verslapping middenrif. Naarmate mensen ouder worden kunnen de spieren in het lichaam wat verslappen. Als het middenrif verslapt, kan de opening in het middenrif wijder worden waardoor een middenrifbreuk ontstaat.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij middenrifbreuk
Een middenrifbreuk op zich geeft geen klachten. Vaak wordt een middenrifbreuk dan ook per toeval ontdekt. Klachten kunnen ontstaan als de maag gedeeltelijk omhoog komt door de opening in het middenrif. Als gevolg hiervan kan het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag minder goed sluiten. Maaginhoud kan dan gemakkelijk omhoog stromen in de slokdarm. Dit noemen we brandend maagzuur. De medische naam voor brandend maagzuur is 'reflux'.
Reflux
Als maaginhoud omhoog stroomt in de slokdarm, kun je klachten krijgen. Maagsap bevat onder andere zoutzuur; een erg agressief zuur. De maagwand is bestand tegen dit agressieve zuur omdat de maag bekleed is met een dikke slijmvlieslaag. De slokdarm heeft zo’n dikke beschermlaag niet.
Wanneer maagsap regelmatig in aanraking komt met de slokdarmwand kun je klachten krijgen. Bijvoorbeeld een pijnlijk of branderig gevoel in de buurt van het borstbeen. Deze pijn kan uitstralen naar de rug. Ook een geïrriteerde keel, hoestklachten en oprispingen komen voor. Als maaginhoud vaak of langdurig omhoog stroomt in de slokdarm kan een slokdarmontsteking ontstaan. Als gevolg van een langdurige slokdarmontsteking kan op den duur een blijvende verandering van het weefsel van de slokdarm. Dit wordt ook wel een Barrett-slokdarm genoemd. Uitgebreide informatie over een Barrett-slokdarm vind je elders op deze website.
Brandend maagzuur klachten komen veel voor. Soms zijn de klachten het gevolg van een middenrifbreuk maar er zijn ook nog andere mogelijke oorzaken. Uitgebreide informatie vind je in de brochure 'Brandend maagzuur'.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van middenrifbreuk
De diagnose kan op verschillende manieren gesteld worden:
Röntgenonderzoek (slikfoto). Voor dit onderzoek krijg je een contrastmiddel te drinken. De slokdarm en de maag zijn vervolgens goed zichtbaar op een röntgenfoto.
Een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie). Dit onderzoek gebeurt met behulp van een endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang waarop een kleine videocamera en een lampje zijn bevestigd. De arts brengt de endoscoop via jouw mond en slokdarm in de maag. De binnenkant van de maag kan zo goed bekeken worden. Wanneer de maag gedeeltelijk in de borstholte ligt, ziet de arts tijdens het onderzoek een soort ‘bovenmaag’.
Behandeling van middenrifbreuk
Medicijnen
In de meeste gevallen worden de brandend maagzuur klachten behandeld met medicijnen. De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven afhankelijk van de ernst van de klachten. Maagzuurremmers zorgen ervoor dat het maagsap veel minder zuur is. Een beschadiging of ontsteking van de slokdarm krijgt daardoor de kans om te genezen. Nieuwe beschadigingen en ontstekingen worden door gebruik van maagzuurremmers voorkomen.
Operatie
In ernstige gevallen, wanneer mensen geen baat hebben bij de medicijnen en leefregels, kan de arts een operatie voorstellen. Deze anti-reflux operatie is een ingrijpende operatie die niet altijd het gewenste effect heeft. Tijdens de operatie wordt het bovenste deel van de maag als een soort manchet om de onderkant van de slokdarm heen ‘gedraaid’. De maag kan vervolgens niet meer door de middenrifbreuk omhoog komen. Elders op deze website vind je meer informatie over deze ‘anti-refluxoperatie
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij middenrifbreuk
Bij een middenrifbreuk kun je zelf een aantal dingen doen om de klachten te verminderen. Het is met name belangrijk om overgewicht en verstopping te voorkomen. Overgewicht en verstopping geven namelijk een verhoogde druk op de maag. De maag kan hierdoor gemakkelijk omhoog komen door de middenrifbreuk.
Je kunt verstopping voorkomen door gezond en vezelrijk te eten. Daarnaast is het belangrijk dat je voldoende drinkt en regelmatig beweegt. Voor overgewicht geldt bijna hetzelfde: eet gezond en gevarieerd en beweeg en sport veel. Wil je afvallen? Raadpleeg een diëtist, die je kan helpen om geleidelijk gewicht te verliezen.
Verhoog het hoofdeinde van jouw bed met ongeveer 10 cm.
Als je moet bukken, zak dan door je knieën en buig niet voorover.
Zorg voor een gezond lichaamsgewicht.
Eet voldoende vezels, drink voldoende en beweeg regelmatig om verstopping te voorkomen.
Eet en drink niet meer de laatste drie uur voordat je gaat slapen.
Vermijd grote en vette maaltijden, eet liever kleinere porties verspreid over de dag.
Vermijd alcohol, chocola, pepermunt, citrusvruchten en scherpe kruiden.
Stop met roken.
Vermijd knellende kleding, ter hoogte van de maag.
Een overzicht van alle Nederlandse patiëntenorganisaties en fondsen en de expertisecentra voor zeldzame aandoeningen vind je op de website ‘Zicht op zeldzaam’. De organisaties staan per aandoening gebundeld. Hier vind je ook Kwaliteitsdocumenten over de zorg voor zeldzame aandoeningen, ontwikkeld door de Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP).
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
