Zollinger-Ellison, syndroom van

De maag is een belangrijk onderdeel van ons spijsverteringskanaal. In de maag wordt het eten voorbereid op de vertering. De binnenkant van de maag is bedekt met een dikke slijmvlieslaag. De klieren in het maagslijmvlies produceren maagsap. Maagsap bevat onder andere zoutzuur en spijsverteringsenzymen. Het zoutzuur doodt bacteriën die we met ons voedsel binnenkrijgen. Daarnaast activeert het zoutzuur de spijsverteringsenzymen. Onder de slijmvlieslaag zit een laag met zenuwen en bloedvaten. De buitenkant van de maag bestaat uit een dikke spierlaag. Deze spieren zorgen ervoor dat voedsel wordt fijngemalen en vermengd met maagsap. Bij de uitgang van de maag zit een sluitspier (de pylorus). Deze sluitspier zorgt ervoor dat voedsel in kleine hoeveelheden tegelijk de maag verlaat. Voedsel dat de maag verlaat, komt in het eerste deel van de dunne darm terecht: de twaalfvingerige darm. In de twaalfvingerige darm worden spijsverteringssappen aan het voedsel toegevoegd. Deze sappen (alvleeskliersappen en galvloeistof) zijn nodig voor de vertering van vetten, suikers en eiwitten.

Patiënten met het syndroom van Zollinger-Ellison maken veel meer gastrine aan dan normaal. Dit komt door de tumoren in de dunne darm of alvleesklier die gastrine produceren. Deze kleine tumoren worden ook gastrinomen genoemd. Door de verhoogde productie van gastrine gaat de maag meer maagzuur produceren dan normaal. Deze verhoogde productie van maagzuur veroorzaakt meestal zweren in de maag en in de dunne darm.

Het merendeel van de gastrinomen bevindt zich in het begin van de dunne darm (de twaalfvingerige darm) en een minderheid bevindt zich in de alvleesklier.

Tumoren bij het syndroom van Zollinger-Ellison zijn vaak langzaam groeiende tumoren. Uitzaaiingen ontstaan meestal in de lymfeklieren in de buurt van de alvleesklier en in de lever. Ook deze uitzaaiingen produceren het hormoon gastrine.

Door middel van bloedonderzoek kan een verhoogd gehalte gastrine in het bloed worden aangetoond. Verder kan de stof chromogranine-A in het bloed worden aangetoond. Dit is een gevoelige tumormarker (merkstof) voor alle neuro-endocriene tumoren (NET) en dus ook voor een gastrinoom. Een verhoogde chromogranine-A wijzen op een NET maar is echter geen bewijs.

Met behulp van beeldvormend onderzoek kunnen tumoren worden opgespoord. Een CT-scan is beeldvormend onderzoek met behulp van röntgenstraling. Bij een MRI-scan wordt gebruik gemaakt van een magnetisch veld. Met deze technieken kunnen ook eventuele uitzaaiingen in de lever opgespoord worden.

Bij deze twee onderzoeken wordt een speurdosis van een radioactieve stof ingediend. Met behulp van een speciale camera wordt gekeken of deze stof zich bindt aan de tumorcellen. Op deze manier kunnen de tumor en eventuele uitzaaiingen in beeld worden gebracht en eventueel kan deze stof in een hogere dosis als behandeling worden toegepast.

Een gastroscopie is een kijkonderzoek van de maag. Tijdens dit onderzoek kunnen talrijke maagzweren aangetoond worden in de maag en de twaalfvingerige darm. Ook zijn soms grove plooien in het maagslijmvlies te zien. Dit wijst sterk in de richting van het Zollinger-Ellison syndroom. Een kijkonderzoek van de maag gebeurt met behulp van een flexibele slang met aan het uiteinde een camera en een lampje. De arts kan met de endoscoop via de mond en slokdarm in de maag en twaalfvingerige darm kijken. Tijdens het onderzoek kan de arts biopten (hapjes weefsel) nemen. Deze worden vervolgens in het laboratorium onderzocht.

Met behulp van endoscopische echografie kunnen kleine tumoren in de dunne darm, alvleesklier en de galwegen opgespoord worden. Een endoscopische echo is een inwendige echo die gemaakt wordt tijdens een kijkonderzoek (endoscopie). De arts maakt het echoapparaat vast op de endoscoop. Via de mond, slokdarm en maag kunnen beelden van de alvleesklier en galwegen gemaakt worden.