Bij een zweer is er een gat ontstaan in de beschermende slijmvlieslaag van de maag of twaalfvingerige darm. Door het gat in de slijmvlieslaag liggen de zenuwen in de bindweefsellaag ’open en bloot’. Als het zure maagsap met deze zenuwen in contact komt, veroorzaakt dat hevige pijn.
De naam ‘maagzweer’ wordt zowel gebruikt voor een zweer in de maag (ulcus ventriculi) als voor een zweer in de twaalfvingerige darm (ulcus duodeni). De twaalfvingerige darm is het eerste deel van de dunne darm, waar ons voedsel in terecht komt als het de maag verlaat. Bij mannen komt een maagzweer twee keer zo vaak voor als bij vrouwen. Maagzweren komen over het algemeen tegenwoordig minder voor dan tientallen jaren geleden. Dat komt door de betere behandeling van de Helicobacter pylori bacterie (zie oorzaak maagzweer).
Zweer in de maag of twaalfvingerige darm (duodenum)
De maag
De maag is een belangrijk onderdeel van ons spijsverteringskanaal. De binnenkant van de maag is bedekt met een dikke slijmvlieslaag. Klieren in het maagslijmvlies produceren maagsap. Maagsap bevat onder andere zoutzuur, spijsverteringsenzymen en bevordert de vertering van voedsel in de maag. Het zoutzuur doodt de bacteriën die we met ons voedsel binnenkrijgen. Daarnaast activeert het zoutzuur de spijsverteringsenzymen. Onder de slijmvlieslaag van de maag zit een laag met zenuwen en bloedvaten. De buitenkant van de maag bestaat uit een dikke spierlaag. Deze spieren zorgen ervoor dat voedsel wordt fijngemalen en vermengd met maagsap.
Oorzaken van maagzweer
De belangrijkste oorzaak van een zweer in de maag of twaalfvingerige darm is de Helicobacter pylori bacterie. Men heeft lang gedacht dat te veel maagsap en stress de oorzaken waren. Nu weten we dat dit niet zo is. Stress en ook andere factoren, zoals roken, kunnen de klachten wel verergeren maar niet veroorzaken. Een tweede oorzaak van een zweer in de maag of twaalfvingerige darm is het gebruik van aspirine en bepaalde ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s), ibuprofen, naproxen en diclofenac.
Helicobacter pylori bacterie
In verreweg de meeste gevallen is de Helicobacter pylori infectie de oorzaak van het ontstaan van een maagzweer. De Helicobacter pylori is één van de weinige bacteriën die het maagzuur kan overleven. Besmetting met de Helicobacter pylori bacterie vindt meestal plaats op jonge leeftijd.
Wanneer de bacterie in de maag zit en niet wordt bestreden, dan kan hij levenslang aanwezig blijven. Ongeveer één op de vijf mensen die besmet zijn met de bacterie krijgt een maagzweer.
Medicijngebruik
Maagzweren kunnen ook worden veroorzaakt door gebruik van sommige ontstekingsremmende pijnstillers en aspirine. Voorbeelden van deze ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) zijn diclofenac, ibuprofen en naproxen. Deze medicijnen worden door de huisarts of specialist voorgeschreven, maar zijn ook vrij verkrijgbaar bij apotheek en/of drogist. In verband met de bijwerkingen is het belangrijk om met de huisarts te bespreken of je deze medicijnen veilig kunt gebruiken. Soms is het noodzakelijk om samen met de pijnstiller een maagbeschermend medicijn te gebruiken.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij maagzweer
Algemene klachten
Pijn in de maagstreek staat bij een maagzweer voorop. Andere veelvoorkomende klachten zijn:
Misselijkheid
Braken
Weinig eetlust
Maagbloeding. Soms kan een maagzweer een bloeding veroorzaken. Meestal is dat te herkennen aan een zwarte, teerachtige ontlasting of aan het braken van bloed.
In een enkel geval kan de zweer doorbreken naar de buikholte. Dit heet een perforatie. Er ontstaan dan zeer plotseling, hele hevige buikklachten. Om ernstige complicaties te voorkomen moet er bij een bloeding of perforatie met spoed medische hulp ingeschakeld worden.
Er zijn ook mensen die een maagzweer hebben zonder dat zij klachten hebben. Een plotseling optredende maagbloeding kan dan een eerste aanwijzing zijn.
Klachten bij een zweer in de maag
Een zweer in de maag geeft meestal hevige pijn vlak na het eten.
Klachten bij een zweer in de twaalfvingerige darm
Een zweer in de twaalfvingerige darm veroorzaakt met name pijn wanneer de maag leeg is en ’s nachts.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van maagzweer
Een maagzweer kan worden aangetoond door middel van een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie). Dit onderzoek gebeurt met behulp van een endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang waarop een kleine videocamera en een lampje zijn bevestigd. De arts brengt de endoscoop via jouw mond en slokdarm in de maag. De binnenkant van de maag kan zo goed bekeken worden. Tijdens een gastroscopie kan de arts kleine hapjes weefsel (biopten) wegnemen. Dit wordt een biopsie genoemd.
Deze biopten worden vervolgens in het laboratorium onderzocht. Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk om de Helicobacter pylori aan te tonen. De bacterie kan aangetoond worden door middel van een bloedonderzoek, een onderzoek van de ontlasting of een ademtest. De aanwezigheid van de Helicobacter pylori bacterie kan met zekerheid vastgesteld worden door middel van een biopsie tijdens een gastroscopie. Meer informatie over de Helicobacter pylori bacterie en een gastroscopie.
Behandeling van maagzweer
Een maagzweer die veroorzaakt wordt door de Helicobacter pylori bacterie wordt behandeld met twee verschillende antibiotica en een maagzuurremmer. De antibiotica zorgen ervoor dat de Helicobacter verdwijnt en de maagzuurremmer bevordert de genezing van de maagzweer. In circa 90% van de gevallen is de Helicobacter pylori na deze medicijnenkuur verdwenen: de klachten verdwijnen en komen niet meer terug. Als er geen infectie met de Helicobacter pylori wordt aangetoond, worden alleen maagzuurremmers voorgeschreven. Door het maagsap (tijdelijk) minder of niet zuur te maken, kan het gat in de slijmvlieslaag herstellen.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij maagzweer
Stop met roken. Roken irriteert en verzwakt het maagslijmvlies
Zorg voor voldoende rust en ontspanning.
Spanning en stress zijn niet de oorzaak van maagklachten en een maagzweer, maar kunnen de klachten wel verergeren.
Eet gezond, gevarieerd en vezelrijk.
Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die jouw lichaam dagelijks nodig heeft. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum schetst kaders voor een goede, gezonde voeding. De Schijf van Vijf bestaat uit vijf vakken met producten waarmee je elke dag opnieuw gezond en gevarieerd kunt eten. Neem iedere dag voldoende producten uit elk vak en varieer genoeg! Als je eet volgens de Schijf van Vijf krijgt jouw lichaam voldoende vezels, wat erg belangrijk is voor een gezonde buik. Ook krijgt u op deze manier voldoende mineralen, vitaminen, eiwitten, koolhydraten en vetten binnen. Kies daarnaast niet te vaak voor producten die buiten de Schijf van Vijf vallen. Op deze manier zorg je goed voor uw lichaam.
Neem voldoende lichaamsbeweging.
Door jouw lichaam in goede conditie te houden kun je klachten voorkomen
Eet op regelmatige tijden.
Neem drie hoofdmaaltijden per dag en een enkel tussendoortje. Begin de dag met een goed ontbijt.
Neem drie hoofdmaaltijden per dag en een enkel tussendoortje.
Begin de dag met een goed ontbijt.
Begin de dag met een goed ontbijt.
Als je ooit een maagzweer gehad hebt, moet je erg voorzichtig zijn met het gebruik van aspirine en ontstekingsremmende pijnstillers.
De ontstekingsremmende pijnstillers worden ook wel NSAID’s (Non Steroidal Anti-Inflammatory Drugs) genoemd. Deze pijnstillers worden veel voorgeschreven bij bijvoorbeeld gewrichtsklachten, hoofdpijn/migraine en menstruatiepijn. Aspirine en sommige NSAID’s zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheek en drogist. Als je ooit een maagzweer hebt gehad is het niet verstandig deze pijnstillers op eigen initiatief te gaan gebruiken. Paracetamol kan in de aanbevolen dosering geen kwaad. Als dit niet voldoende is, bespreek dit dan met jouw huisarts. De huisarts kan eventueel een maagbeschermend medicijn bij de pijnstillers voorschrijven.
De ontstekingsremmende pijnstillers worden ook wel NSAID’s (Non Steroidal Anti-Inflammatory Drugs) genoemd.
Deze pijnstillers worden veel voorgeschreven bij bijvoorbeeld gewrichtsklachten, hoofdpijn/migraine en menstruatiepijn. Aspirine en sommige NSAID’s zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheek en drogist. Als je ooit een maagzweer hebt gehad is het niet verstandig deze pijnstillers op eigen initiatief te gaan gebruiken. Paracetamol kan in de aanbevolen dosering geen kwaad. Als dit niet voldoende is, bespreek dit dan met jouw huisarts. De huisarts kan eventueel een maagbeschermend medicijn bij de pijnstillers voorschrijven.
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
