Een Zenker divertikel is een uitstulping van de slokdarm naar buiten in de borstholte. De uitstulping neemt de vorm aan van een zakje. Een Zenker divertikel ontstaat meestal in het gedeelte van de slokdarm dat zich in de hals bevindt. Dus bovenaan in de slokdarm bij de overgang van de keel naar slokdarm.
Een Zenker divertikel ontstaat vrijwel altijd bij mensen die ouder zijn dan veertig jaar. Het komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De uitstulping is op zich onschuldig. De klachten kunnen wel heel vervelend zijn. Als de divertikel erg groot wordt, is er bovendien een kleine kans op een perforatie (doorbraak) van de slokdarm.
De slokdarm
De slokdarm is een gespierde buis van ongeveer 30 cm lang. De slokdarm loopt van de keelholte tot aan de maag. Voedsel wordt door de spieren in de slokdarmwand actief naar de maag getransporteerd. De slokdarm bestaat (van buiten naar binnen) uit spieren, een laagje bindweefsel en slijmvlies. In het bindweefsel bevinden zich kliertjes die slijm produceren dat als glijmiddel dient. Voedsel gaat hierdoor gemakkelijker door de slokdarm heen.
Oorzaken bij Zenker divertikel
Waarschijnlijk ontstaat een Zenker divertikel door een combinatie van factoren. Een verhoogde druk in de slokdarm en een zwakke plek in de spierwand zijn belangrijke risicofactoren. Het is niet duidelijk waardoor een zwakke plek in de spierlaag ontstaat. Waarschijnlijk spelen verslapping door ouderdom en veelvuldige rek een rol. Mogelijk in combinatie met het regelmatig omhoog stromen van maaginhoud (reflux).
De uitstulping vormt een zakje waarin voedsel zich kan ophopen. Door deze ophoping wordt de slokdarmwand nog verder opgerekt en wordt de divertikel steeds groter. Wanneer steeds meer voedsel in de uitstulping blijft hangen, kan deze de slokdarm van opzij dichtdrukken. Dit heeft tot gevolg dat het eten niet meer goed zakt in de slokdarm.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij Zenker divertikel
In het begin geeft een (nog kleine) Zeker divertikel niet of nauwelijks klachten. Soms komen hoestklachten, keelschrapen en een geïrriteerde keel voor. Als de divertikel wat groter wordt, kunnen de volgende klachten ontstaan:
Slikklachten en het omhoog komen van onverteerd voedsel soms met slijm.
Een slechte adem doordat voedsel als het ware gaat rotten in de uitstulping.
Het gevoel alsof er een brok in de keel zit met name na de maaltijd.
Bij het drinken kan een borrelend geluid in de halsstreek te horen zijn.
Heesheid of infecties van de luchtwegen kunnen ontstaan doordat voedsel in de luchtwegen terecht kan komen. Dit gebeurt vooral als je gaat liggen en als de uitstulping vrij groot is. Dit is een complicatie die zeker bij ouderen gevaarlijk kan zijn.
Passageklachten: klachten doordat het voedsel niet goed zakt in de slokdarm. Deze klachten ontstaan als de divertikelzak van de zijkant de slokdarm dicht drukt.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van Zenker divertikel
Een Zenker divertikel wordt meestal door één van onderstaande onderzoeken vastgesteld:
Een slikfoto waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen. Voor dit onderzoek krijg je een papje met contrastvloeistof te drinken. Vervolgens worden foto’s gemaakt waarop eventuele afwijkingen van de slokdarm te zien zijn.
Een kijkonderzoek van de slokdarm (en maag). Dit wordt ook wel een gastroscopie genoemd. Met behulp van een flexibele slang (endoscoop) kan de arts via je mond in je slokdarm kijken. Op de endoscoop zit een lampje en een camera waardoor de arts afwijkingen van de slokdarm kan opsporen.
Behandeling van Zenker divertikel
Een Zenker divertikel is op zich onschuldig. In principe behandelen de artsen alleen als er ernstige klachten zijn.
De Zenker divertikel kan op verschillende manieren behandeld worden:
Endoscopisch Bij een endoscopisch behandeling kan de arts de divertikel verwijderen met behulp van een flexibele (endoscoop) via de mond en slokdarm. Door de flexibele slang kan de arts instrumenten opschuiven die via de mond in de slokdarm komen. Vervolgens wordt het tussenschot tussen de slokdarm en de divertikel gekliefd. Deze klieving wordt myotomie genoemd. Door deze behandeling wordt de divertikelzak in feite één met de slokdarm. Dit heeft tot gevolg dat er geen voedsel meer in kan ophopen. Soms wordt deze klieving met behulp van laserstralen of elektriciteit uitgevoerd.
Operatief Tijdens een operatie kan de chirurg de divertikel verwijderen (diverticulectomie).
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij Zenker divertikel
Veel mensen met een Zenker divertikel krijgen op den duur problemen met eten en slikken. Daardoor kunnen ook klachten zoals een verminderde eetlust en gewichtsverlies ontstaan. Onderstaande tips kunnen de klachten verminderen. Je kunt natuurlijk ook een diëtist om advies vragen. Als je erg veel last hebt van de klachten bespreek dan met je arts of een behandeling noodzakelijk is.
Broodmaaltijd
Snijd de harde korsten van het brood en besmeer het met smeuïg beleg. Drink iets bij iedere hap. Je kunt in plaats van brood ook pap nemen.
Warme maaltijd
Vlees: Vermijd vezelig vlees zoals rundvlees. Kip, wild of vis zijn meestal gemakkelijk door te slikken. Snijd het vlees of de vis heel fijn of maal het met behulp van staafmixer of keukenmachine. Voeg eventueel jus of bouillon toe om het doorslikken gemakkelijker te maken.
Groente: Ook groenten kun je pureren of fijn snijden. Gaar gekookte groente zijn meestal gemakkelijker door te slikken dan rauwkost. Je kunt de groente ook smeuïger maken met behulp van melk, room of saus.
Aardappelen: Je kunt de aardappelen smeuïg maken met behulp van jus, appelmoes, saus of bouillon of vervangen door puree. In plaats van aardappelen kan je ook gebruik maken van pasta of rijst gecombineerd met een saus.
Een maaltijdsoep is een goede variant voor de warme maaltijd. Snijd de vulling fijn of maak bijvoorbeeld erwtensoep.
Nagerecht of tussendoortje: zacht (geschild) fruit of een zuivelproduct zijn voorbeelden van geschikte nagerechten of tussendoortjes.
Tijdens alle maaltijden: eet rustig en kauw goed. Drink voldoende tijdens en na de maaltijd.
Vermijd hele grote maaltijden. Eet liever zes tot acht kleine maaltijden, in plaats van drie grote maaltijden op een dag.
Als je last hebt van een verminderde eetlust en gewichtsverlies, vraag dan advies bij een diëtist. Een diëtist kan een persoonlijk voedingsadvies geven en tips om op een gezonde manier extra calorieën binnen te krijgen.
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
