Een goede mondverzorging is erg belangrijk om aantasting van het gebit, tandvlees en mondslijmvlies te voorkomen. Daarnaast is mondverzorging extra belangrijk voor patiënten met kanker in de mond of keelholte die bestraald worden. Voor tips en adviezen kunnen patiënten terecht bij hun behandelend arts maar ook bij de tandarts en/of mondhygiënist.
Kanker van de mond of keelholte
Wat is het?
Jaarlijks wordt bij ruim 1500 mensen kanker van de mond of keelholte vastgesteld. Voorbeelden zijn kanker van de tong, de stembanden, de lippen, de speekselklieren of het mondslijmvlies. Vormen van kanker in de mond en keelholte hebben veel overeenkomsten zoals de oorzaak, de manier van groeien, het stellen van de diagnose en de behandelingsmogelijkheden. Er zijn echter ook verschillen tussen sommige van de hierboven genoemde vormen van kanker. Informatie over 'kanker van de tong'.
Hoe herken ik het?
De belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van kanker in de mond of keelholte is alcohol- en tabaksgebruik. Met name het pruimen van tabak en het roken van een pijp (lipkanker) lijken het risico op tumoren te verhogen. Mensen die zowel tabak als alcohol gebruiken, lopen nog eens extra risico. Daarnaast lijkt een slechte mondhygiëne of een slecht passend kunstgebit of prothese de kans op tumoren op de tong en in de mondholte te vergroten.
Blootstelling aan zonlicht vergroot de kans op tumoren aan de lip.
Het is nog niet duidelijk of erfelijkheid een rol speelt bij kanker van de mond of keelholte. Mogelijk is er sprake van aanleg. Dat wil zeggen dat sommige mensen gevoeliger zijn voor bovenstaande oorzaken dan andere mensen.
Diagnose van kanker van de mond of keelholte
Voordat de diagnose kanker in de mond of keelholte gesteld kan worden, moet de arts een aantal onderzoeken doen.
Eerste onderzoek
In eerste instantie zal de huisarts of tandarts de mond of keelholte inspecteren. Wanneer verder onderzoek noodzakelijk lijkt, dan wordt je doorverwezen naar een KNO-arts (een keel-, neus-, en oorarts) of een kaakchirurg.
Onderzoek specialist
Door goed te kijken en te voelen kan de arts al veel informatie krijgen. De arts maakt hierbij soms gebruik van een spiegel waarmee dieper in de mond en keelholte kan worden gekeken. Vaak gebruikt de arts een flexibele laryngoscoop in plaats van een spiegel. Een laryngoscoop is een dun slangetje met aan het uiteinde een camera. Hiermee kan de arts via de neus in de keelholte kijken.
Weefselonderzoek
Om met zekerheid vast te stellen of de tumor goedaardig of kwaadaardig is, moet de arts een klein stukje weefsel uit de tumor wegnemen. Dit wordt een bioptie genoemd. Het stukje weefsel (een biopt) wordt vervolgens onder de microscoop onderzocht. Als een kwaadaardige tumor (kanker) wordt vastgesteld, is verder onderzoek noodzakelijk.
Beeldvormend onderzoek
Door middel van beeldvormend onderzoek kijkt de arts of er uitzaaiingen zijn naar lymfeklieren en/of andere lichaamsdelen. Dit kan gebeuren door een onderzoek met een CT-scan of röntgenonderzoek. De arts kan ook beeldvormend onderzoek doen met behulp van een echografie of een MRI-scan.
Klachten bij kanker van de mond of keelholte
De klachten bij kanker in de mond of keelholte zijn afhankelijk van de plaats van de tumor.
- Keelkanker (kanker in de keelholte)
Keelkanker geeft in het beginstadium vage klachten zoals slikklachten, veel slijm in de keel, het gevoel dat er iets blijft hangen in de keelholte, pijnklachten en soms een zwelling in de hals. In een later stadium kunnen ernstige slikklachten optreden en benauwdheid omdat de tumor de doorgang van lucht en voedsel blokkeert. Daarnaast zijn bloed en slijm ophoesten symptomen van een tumor in de keelholte. Bij tumoren op de stembanden is heesheid het belangrijkste verschijnsel. Heesheid die langer dan drie weken blijft bestaan, is een reden voor verder onderzoek. - Lipkanker
Lipkanker ontstaat bijna altijd op de onderlip. Een tumor ontstaat daar vrijwel altijd uit een zweertje of wondje dat niet geneest.
- Tumoren in de mondholte
Deze tumoren geven in eerste instantie meestal een zwelling bijvoorbeeld van het wangslijmvlies of op de bodem van de mond onder de tong. De zwelling kan pijn veroorzaken en soms is er ook sprake van een zweer of een wondje. De tumor kan bloedingen veroorzaken in de mondholte en ook de spieren kunnen aangetast worden waardoor het bijvoorbeeld niet meer mogelijk is de mond helemaal te openen. Soms wordt deze vorm van kanker voorafgegaan door witte of rode veranderingen van het slijmvlies die er niet kan worden afgeschraapt. Dit heet ook wel leukoplakie. - Tumoren op het gehemelte of het tandvlees
Deze tumoren veroorzaken klachten aan de tanden en kiezen die vaak losser gaan zitten. Ook hier kan een zwelling met pijnklachten ontstaan en merken mensen vaak dat een kunstgebit of prothese niet goed meer past.
Hoe gaat het verder?
De meest toegepaste behandelingen bij kanker van de mond of keelholte zijn een operatie en bestraling. Soms krijgen patiënten ook een behandeling met kankerremmende medicijnen.
- Operatie
Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de tumor en een randje van het gezonde, omliggende weefsel. De operatie is afhankelijk van de exacte plaats van de tumor. Meestal werkt de KNO-arts nauw samen met de chirurg. Bij de meeste patiënten worden ook de lymfeklieren in de hals verwijderd. Hierdoor wordt de kans op uitzaaiingen verkleind. De lymfeklieren worden vervolgens in het laboratorium onderzocht op kwaadaardige cellen. - Bestraling (radiotherapie)
Dit is een behandeling waarbij kankercellen vernietigd worden door radioactieve straling. Deze straling wordt zo precies mogelijk gericht op de tumor. Toch kunnen ook omliggende gezonde cellen beschadigd raken. Gezonde cellen herstellen zich over het algemeen beter dan kankercellen. Bestraling bij kanker in de mond of keelholte kan alleen of in combinatie met een operatie plaatsvinden.
In het laatste geval is het meestal na de operatie om de kans dat de tumor terugkomt, te verkleinen. Bestraling kan zowel inwendig als uitwendig gedaan worden. Uitwendige bestraling is bestraling door de huid heen van buitenaf. Bij inwendige bestraling vindt de bestraling van binnenuit plaats.
- Behandeling met kankerremmende medicijnen (chemotherapie)
Het is gebleken dat chemotherapie niet goed werkt bij tumoren in de mond of keelholte. Chemotherapie is daarom geen behandeling van eerste keus. Het wordt soms wel gebruikt als aanvullende behandeling om bijvoorbeeld klachten te verminderen.
Problemen na behandeling
Na een operatie of na bestraling kunnen problemen ontstaan met slikken, praten, mondhygiëne, het gebit of andere klachten in de mondholte. Jouw behandelend arts kan je hiervoor doorverwijzen naar een tandarts, mondhygiënist, kaakchirurg, diëtist of een logopedist.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij kanker van de mond of keelholte
Kanker.nl
Kanker.nl is de centrale plek voor alle informatie over kanker. Ook is er een community waarin je veilig anderen kan ontmoeten en tips en ervaringen met elkaar delen. Heb je een persoonlijke vraag? Die kun je via de telefoon of chat stellen aan de voorlichters van kanker.nl óf aan een van de professionals. Daarnaast biedt kanker.nl een overzicht van hulpverleners bij jou in de buurt en handige tools om zelf mee aan de slag te gaan.
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met:
Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien:
2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.