Achalasie is een bewegingsstoornis van de slokdarm. Deze bewegingsstoornis wordt veroorzaakt door een verminderde zenuwvoorziening. Bij achalasie is de zenuwvoorziening in het onderste deel van de slokdarm verminderd. De bewegingen van de spieren in de slokdarmwand zijn in dat deel ook verminderd. Dit heeft tot gevolg dat het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag niet goed kan ontspannen. Het sluitspiertje kan door deze verkramping niet goed meer openen. Voedsel kan niet goed door de slokdarm heen en hoopt zich op boven het sluitspiertje. Hierdoor zet de onderkant van de slokdarm uit. Dit heeft tot gevolg dat nog meer voedsel zich op kan hopen in de uitgezette slokdarm.
Achalasie is een vrij zeldzame aandoening. De klachten ontstaan meestal tussen het 20ste en 40ste levensjaar.
De slokdarm is een gespierde buis van ongeveer 30 cm lang. Zodra we eten doorslikken, komt het in de slokdarm terecht. De spieren in de slokdarmwand transporteren het voedsel richting de maag. Dit is een actief proces waarbij de spieren in de slokdarmwand samentrekken.
Deze samentrekkingen worden peristaltische bewegingen genoemd. Tussen de slokdarm en de maag zit een sluitspiertje (sfincter). Dit sluitspiertje zorgt voor eenrichtingsverkeer.
Oorzaak van achalasie van de slokdarm
Achalasie ontstaat door een verminderde zenuwvoorziening in het onderste deel van de slokdarm. De oorzaak hiervan is nog onbekend. Mogelijk speelt een virusinfectie een rol bij het ontstaan van de klachten.
Ook zijn er aanwijzingen dat achalasie een auto-immuunziekte is. Een auto-immuunziekte is een ziekte waarbij het afweersysteem cellen van het eigen lichaam aanvalt en vernietigt. Verder onderzoek om de precieze oorzaak vast te stellen, is noodzakelijk.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij achalasie van de slokdarm
De voornaamste klacht is dat voedsel blijft hangen in de slokdarm. Dit worden ook wel passageklachten genoemd. Door de ophoping van voedsel in de slokdarm wil op den duur ook vocht niet goed meer zakken. Slikken wordt hierdoor steeds moeilijker. Veel mensen krijgen daarbij last van een slechte adem. Dit komt doordat voedsel in de slokdarm blijft steken en kan gaan rotten.
Andere klachten die bij achalasie kunnen optreden, zijn:
Pijn en/of krampen in de buurt van het borstbeen. De pijn kan uitstralen naar de rug of de keel.
Het omhoog komen van doorgeslikt voedsel. Dit gebeurt met name na de maaltijd of als je gaat liggen. Als dit 's nachts gebeurt, kan je je gemakkelijk verslikken. Etensresten kunnen dan in de luchtwegen terecht komen. Dit kan infecties van de luchtwegen en longen veroorzaken.
Verminderde eetlust met als gevolg gewichtsverlies. In sommige gevallen verminderen de klachten na verloop van tijd. Dit komt doordat de slokdarm steeds verder uitzet en wijder wordt. Hierdoor kan er meer voedsel in blijven staan voordat slik- en pijnklachten optreden.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van achalasie van de slokdarm
Bij de meeste patiënten worden verschillende onderzoeken gedaan voordat de diagnose achalasie gesteld wordt. Als pijn op de borst de voornaamste klacht is, moet onderzoek gedaan worden om hartklachten uit te sluiten. Vanwege de slikklachten en passageklachten zal de arts ook een gastroscopie voorstellen. Dit is een kijkonderzoek van de slokdarm en de maag. De arts kan met een flexibele slang via jouw mond in jouw slokdarm kijken. Afwijkingen van de slokdarm zijn zo te zien.
Tijdens dit onderzoek kan de arts ook een hapje weefsel (biopt) nemen. Dit weefsel wordt vervolgens in het laboratorium onderzocht. Soms is tijdens de gastroscopie een uitgezette slokdarm zichtbaar. Dat is een belangrijke aanwijzing voor achalasie. Bovenstaande onderzoeken worden meestal gedaan om andere aandoeningen uit te sluiten.
Achalasie van de slokdarm kan met zekerheid vastgesteld worden door:
Je krijgt dan een contrastmiddel te drinken, meestal is dit bariumpap. Vervolgens worden röntgenfoto’s gemaakt waarop de bewegingen van de slokdarm te zien zijn. Een verminderde beweging en een uitgezette slokdarm zijn zo zichtbaar.
Dit is een drukmeting van de slokdarm. De arts schuift een slangetje via je neus in de slokdarm. Aan dit slangetje zit een instrument dat de druk kan meten. Door op verschillende plekken de druk te meten, krijgt de arts een idee van de bewegingen van de slokdarm.
Behandeling van achalasie van de slokdarm
De behandeling van achalasie is gericht op de werking van het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag. Als dit sluitspiertje weer goed kan openen, kan voedsel door de zwaartekracht beter door de slokdarm heen. De verkramping van het sluitspiertje moet dus behandeld worden.
Behandeling van achalasie kan op verschillende manieren:
Het sluitspiertje oprekken
Dit wordt ook wel pneumodilatatie of ballondilatatie van de slokdarm genoemd. Met behulp van een flexibele slang (endoscoop) brengt de arts via de mond een ballonnetje in de slokdarm. Dit ballonnetje wordt ter hoogte van de sluitspier opgeblazen gedurende een minuut. Hierdoor wordt het sluitspiertje opgerekt. Deze behandeling moet meestal zo’n 3-4 keer herhaald worden met steeds een iets grotere ballon. Ongeveer 75% van de patiënten is na de oprekkingen klachtenvrij. Bij veel patiënten moet de serie oprekkingen na enkele jaren wel herhaald worden. Bij herhaaldelijk oprekken van het sluitspiertje is er een hele kleine kans op een perforatie (doorbraak).
Een operatie waarbij het sluitspiertje wordt ingesneden
Dit wordt ook wel de myotomie volgens Heller genoemd. Tijdens de (kleine) operatie snijdt de chirurg het sluitspiertje een klein stukje in. Hierdoor neemt de knijpkracht, en daarmee de verkramping, af. Deze operatie kan ook via een kijkoperatie (laparoscopie) gedaan worden. Een nadeel van de ingreep is dat je last kunt krijgen van brandend maagzuur. Dat komt doordat het sluitspiertje soms niet goed meer kan sluiten na deze behandeling.
Botox injecties
Botox (botuline toxine) is een stofje dat geproduceerd wordt door bacteriën. Botox werkt spierontspannend. Het wordt geïnjecteerd in de spieren in de slokdarmwand. Bij zo’n 90% van de patiënten is het een effectief middel tegen de klachten. Het effect is helaas maar tijdelijk. De periode waarin iemand klachtenvrij is na behandeling verschilt per patiënt.
Behandeling met medicijnen: pijnstillers en/of spierverslappers
Deze behandeling lijkt het minst effectief te zijn. Bovendien hebben veel mensen last van bijwerkingen van medicijnen. Behandeling met medicijn gebeurt alleen wanneer mensen niet in aanmerking komen voor bovenstaande behandelingen.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij achalasie van de slokdarm
Bij achalasie kunnen allerlei klachten optreden. Veelvoorkomend zijn problemen bij het slikken, het omhoog komen van doorgeslikt voedsel en gewichtsverlies. Hieronder staan tips die je kunnen helpen de klachten te verminderen. Als je erg veel last blijft houden, of veel gewicht verliest, is het raadzaam naar een diëtist te gaan.
Brood
Snijd de harde korsten van het brood en besmeer het met smeuïg beleg. Drink iets bij iedere hap. Je kunt in plaats van brood ook pap nemen.
Vlees
Vermijd vezelig vlees zoals rundvlees. Kip, wild of vis zijn meestal gemakkelijk door te slikken. Snijd het vlees of de vis heel fijn of maal het met behulp van staafmixer of keukenmachine. Voeg eventueel jus of bouillon toe om het doorslikken gemakkelijker te maken.
Groenten
Ook groenten kan je pureren of fijn snijden. Gaar gekookte groente zijn meestal gemakkelijker door te slikken dan rauwkost. Je kan de groente ook smeuïger maken met behulp van melk, room of saus.
Maaltijdsoep
Een maaltijdsoep is een goede variant voor de warme maaltijd. Snijd de vulling fijn of maak bijvoorbeeld erwtensoep.
Nagerecht of tussendoortje
Zacht (geschild) fruit of een zuivelproduct zijn voorbeelden van geschikte nagerechten of tussendoortjes.
Aardappelen
Je kan de aardappelen smeuïg maken met behulp van jus, appelmoes, saus of bouillon of vervangen door puree. In plaats van aardappelen kan je ook gebruik maken van pasta of rijst gecombineerd met een saus.
Tijdens alle maaltijden
Eet rustig en kauw goed. Drink voldoende tijdens en na de maaltijd. Vermijd hele grote maaltijden. Eet liever zes tot acht kleine maaltijden in plaats van drie grote maaltijden op een dag.
Diëtist
Als je last hebt van een verminderde eetlust en gewichtsverlies, vraag dan advies bij een diëtist. Een diëtist kan een persoonlijk voedingsadvies geven en tips om op een gezonde manier extra calorieën binnen te krijgen.
Een overzicht van alle Nederlandse patiëntenorganisaties en fondsen en de expertisecentra voor zeldzame aandoeningen vind je op de website ‘Zicht op zeldzaam’. De organisaties staan per aandoening gebundeld. Hier vind je ook kwaliteitsdocumenten over de zorg voor zeldzame aandoeningen, ontwikkeld door de Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties ( VSOP).
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting
In samenwerking met: Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg
Laatst herzien: 2013
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
