Winderigheid wordt ook wel gasvorming of flatulentie genoemd. Bij iedereen is er altijd een bepaalde hoeveelheid gas in het spijsverteringskanaal aanwezig. En iedereen laat winden, dat is dus heel normaal. Gemiddeld zo'n 20 winden per dag. Je kunt spreken van winderigheid wanneer je veel meer winden laat of daar geen controle over hebt. Bij extra gasvorming kunnen dit soms 30 á 40 winden zijn per dag.
Het gas in de darm bestaat vrijwel geheel uit stikstof, zuurstof, koolzuurgas, waterstof en methaan. Dit zijn allemaal reukloze gassen. Als winden stinken dan komt dat door een geringe hoeveelheid stinkende gassen. Dit zijn vaak zwavelverbindingen (rotte eieren) die vrijkomen bij de afbraak van bepaalde eiwitten. De samenstelling en de geur van het darmgas heeft onder andere te maken met de voeding en je microbioom, de vele bacteriën die in je darm leven.
Gas komt in de spijsvertering door:
Gasvorming door microbioom
In je darmen huizen miljarden bacteriën, die samen met virussen, gisten en schimmels je microbioom vormen. Onverteerde voedingsresten, zoals vezels komen in de dikke darm terecht. Deze onverteerde voedingsresten worden door de bacteriën afgebroken en bij dit proces komen gassen vrij. De meeste gasvorming ontstaat door de afbraak van bacteriën.
Inslikken van lucht
Tijdens het eten, drinken en praten komt er ook een kleine hoeveelheid lucht mee naar binnen. Het grootste deel hiervan boer je op.
Bloedsomloop
Een heel klein deel van het gas is afkomstig van de bloedsomloop. Gas wordt vanuit het bloed afgegeven aan de darm en ook weer door de darm afgegeven aan het bloed.
Hoe herken ik het?
Extra gasvorming is meestal onschuldig, maar het kan wel erg vervelend zijn. Vooral als je geen controle hebt over het laten van winden. Als je de winden ophoudt worden de klachten vaak erger. Mensen schamen zich er vaak voor. Winden laten is niet gevaarlijk en een bezoek aan de huisarts is meestal niet noodzakelijk. Heb je ook andere klachten zoals diarree met slijm en/of bloed, een veranderd ontlastingspatroon, aanhoudende buikpijn of gewichtsverlies? Dan is een bezoek aan je huisarts wel noodzakelijk.
Niet direct. Het levert geen ernstige gezondheidsproblemen op. Wel is het verstandig om naar je spijsvertering te luisteren. Het inhouden van winden kan namelijk klachten geven, zoals rommeling in de buik, een opgeblazen gevoel en buikkrampen.
Oorzaken
Winderigheid kan verschillende oorzaken hebben.
Door het eten van bepaalde voedingsmiddelen zoals peulvruchten, uien, koolsoorten, fruit en lightproducten kun je last krijgen van winderigheid. Sommige koolhydraten uit onder andere peulvruchten, groenten en fruit worden niet volledig verteerd en komen onveranderd in de dikke darm terecht. In de dikke darm worden ze afgebroken door de bacteriën. Hierbij komt gas vrij. Ook fructose in fruit en vruchtensappen en sorbitol (zoetstof in lightproducten zoals kauwgom en frisdrank) worden minder goed verteerd en opgenomen.
Als je ineens meer vezels gaat eten, kan dit in het begin ook meer gasvorming veroorzaken. Omdat bepaalde vezels niet verteerd worden en in de dikke darm terecht komen waar ze afgebroken worden. Dit voorkom je door je vezelinname rustig op te bouwen. Want vezels zijn erg belangrijk voor je spijsvertering en microbioom.
Teveel luchtslikken is ook een mogelijke oorzaak. Je kunt teveel lucht inslikken bij spanning en stress, roken, drinken door een rietje en kauwgom kauwen. Ook mensen die snel praten, of snel eten of drinken, slikken ongemerkt lucht mee naar binnen. De meeste ingeslikte lucht boer je weer op. De overige ingeslikte lucht wordt door de dunne darm opgenomen en een klein beetje komt in de dikke darm terecht. Zo veroorzaakt het winden.
Het gebruik van bepaalde medicijnen met een laxerende werking kan zorgen voor winderigheid. Ook zemelen, vezelpreparaten en lactulose kunnen veel gasvorming veroorzaken.
Lactose-intolerantie. Bij mensen die lactose niet verdragen, wordt het melksuiker (lactose) uit melk niet afgebroken en opgenomen in de dunne darm. Melksuiker komt onveranderd in de dikke darm terecht en wordt daar vergist met gasvorming als gevolg.
Een verhoogde gevoeligheid voor normale gasvorming geeft bij sommige mensen ook een toename.
Klachten en symptomen bij winderigheid
Extra winderigheid is meestal niet de enige klacht. Vaak is er ook sprake van:
buikpijn
rommeling in de buik
een opgeblazen gevoel
darmkrampen
Vezels en winden
Vezels zijn voedingsstoffen die onverteerd in de dikke darm aankomen. Ze worden dus afgebroken door de bacteriën in de dikke darm, waar je microbioom zit. Bij dit proces komt gas vrij. Als je plotseling meer vezels gaat eten, moeten je darmen daar even aan wennen. Het kan zijn dat ze dan wat extra gassen produceren en je wat meer last krijgt van winderigheid. Maar denk niet dat je vezels daarom beter kunt vermijden. Vezels zijn heel belangrijk voor je spijsvertering en microbioom. Met het eten van veel soorten vezels zorg je goed voor je microbioom. In combinatie met voldoende vocht en beweging, leveren ze juist een bijdrage aan het gezond houden van je spijsvertering.
Meer weten over vezels en het microbioom? Lees hier meer
Hoe gaat het verder?
Diagnose van winderigheid
Wanneer je veel last hebt van winderigheid is het verstandig om naar je huisarts te gaan. Om achter de oorzaak van de klachten te komen krijg je vragen over die klachten en over je voeding. Soms is een lichamelijk onderzoek van je buik of een inwendig onderzoek van de anus en de endeldarm (rectaal toucher) nodig.
Als de winderigheid het gevolg is van een andere aandoening dan moet deze achterliggende ziekte behandeld worden. In dat geval is het erg belangrijk om de adviezen op te volgen.
Soms is niet duidelijk wat de oorzaak is van de extra gasvorming. Het aanpassen van leef- en voedingspatroon kan dan helpen om de klachten te verminderen. De arts kan je eventueel doorverwijzen naar een diëtist voor voedingsadviezen.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen
Deze tips kunnen helpen om winderigheid te voorkomen en te verminderen
Eet gezond en regelmatig
Kies voor vezelrijke voeding
Vezelrijke voeding zoals volkorengraanproducten, groente en fruit, of aardappelen, noten en zaden. Maar pas op: ga je in één keer van witbrood en witte rijst naar alleen maar zilvervlies en volkorengranen? Dan kan de hoeveelheid ‘gas in je darmen’ tijdelijk toenemen. Rustig opbouwen is dus het advies. Zo hebben je darmen de tijd om hieraan te wennen. Lees hier hoe je vezelrijk kunt eten.
Vermijd producten die extra gasvorming geven
Dit zijn producten zoals koolzuurhoudende frisdranken en bier. Ook lightproducten met zoetstoffen als sorbitol, xylitol en maltitol kunnen leiden tot winderigheid. Maar ook kruiden en specerijen.
Verminder (indien nodig) de hoeveelheid peulvruchten, koolsoorten, uien en prei die je eet. Probeer ze af en toe te eten. En laat je darmen even aan deze producten wennen.
Eet rustig en kauw goed
Neem voldoende tijd voor je maaltijd. Als je snel eet, is de kans groter dat je lucht inslikt. En praat ook niet teveel tijdens het eten.
Stop met roken
Daarbij is de kans aanwezig dat je lucht inslikt.
Verstopping
Probeer dit te voorkomen met gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding. Bij verstopping is vezelrijke voeding erg belangrijk maar door het gebruik van extra vezels kan de gasvorming ook tijdelijk weer toenemen. Belangrijk is dan ook om het aantal vezels geleidelijk uit te breiden. Drink daarbij minimaal 2 liter per dag.
Vermijd stress en beweeg voldoende
Blijf je last houden van winderigheid, een opgeblazen gevoel, rommelige darmen of ontlastingsproblemen? Neem contact op met je huisarts.
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting.
In samenwerking met: Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL) Dr. Kim van Boxtel, MDL-arts (gastroenterologist), Bravis ziekenhuis (NVMDL) Sophie Gray, AIOS MDL, Rijnstate (NVMDL)
Sacha Visser, diëtist gespecialiseerd in darmproblematiek en voedselovergevoeligheid
Laatst herzien: oktober 2022
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
