De rol van verteringsenzymen en proteasen bij darmischemie en alvleesklierontsteking

Darmischemie (darm-doorbloedingsproblemen) en alvleesklierontsteking zijn aandoeningen waaraan veel mensen overlijden. Ze worden gekenmerkt door een uit de hand gelopen lokale ontstekingsreactie, die snel kan overgaan in bloedvergiftiging en meervoudig orgaanfalen (MOF). In proefdierstudies zijn recent aanwijzingen gevonden dat bepaalde menselijke enzymen (enzymen helpen je lichaam om voedsel te verteren) genaamd proteasen (verteringsenzymen uit de alvleesklier) door de darmwand lekken na darmischemie. Proteasen zijn heel agressief en horen in het darmlumen thuis, waar ze helpen bij de vertering. Proefdierstudies toonden aan dat proteasen de darmwand afbreken als ze hierin terechtkomen tijdens darmischemie en (nog erger) andere organen gaan afbreken als ze in de bloedbaan komen. Dit leidde tot een heftige lokale ontstekingsreactie, bloedvergiftiging en MOF. Protease-blokkade zorgde ervoor dat deze schadelijke gevolgen teniet werden gedaan. In 2013 is bij een ernstig zieke patiënt met bloedvergiftiging door proteasen aangetoond dat protease-blokkerende medicijnen zorgde voor snel, onverwacht herstel. Verder werd in proefdieren gevonden dat activatie van protease-receptoren (PAR) leidde tot een versterking van darmontsteking. Het is nu van groot belang om effecten van proteasen en PAR in de beschadigde ischemische darm en na alvleesklierontsteking te onderzoeken in de mens. 

Een doorbloedingsstoornis (ischemie) van de darm komt vaker voor dan gedacht. Darmischemie kan leiden tot een uit de hand gelopen ontstekingsreactie en ernstige ziekte bij patiënten na grote operaties, ernstige ongelukken, met bloedvergiftiging (sepsis) of bij alvleesklierontsteking (pancreatitis) en inflammatoire darmziekten (IBD). Het is nog steeds onduidelijk waarom darmischemie bij al deze patiënten zulke ernstige gevolgen heeft. Dit onderzoek heeft dan ook als doel de rol van proteasen en hun receptoren in de darmwand (PAR) te bestuderen bij darmischemie en alvleesklierontsteking in de mens. 

In het MUMC ontwikkelde de onderzoeker een model waarbij tijdens grote bovenbuikoperaties (Whipple-operaties) een stukje darm dat omwille van de operatie verwijderd wordt risicoloos ischemisch gemaakt kan worden. Daarmee ontrafelde de onderzoeker een deel van de gevolgen van darmischemie. Zo beschreef hij het mechanisme dat verantwoordelijk is voor darmherstel na kortdurende ischemie. Bij langdurige ischemie is de schade echter zo groot en de ontsteking zo hevig, dat herstelmechanismen tekort schieten. 

 Om de rol van verteringsenzymen rondom darmischemie in de mens te ontrafelen zal de onderzoeker gebruik maken van weefsel en bloed van patiënten met darmischemie. De lokalisatie en activiteit van verteringsenzymen en PAR zullen worden gemeten en de relatie met darmschade en ontsteking zal worden bepaald.  

Verder zal de onderzoeker bij patiënten met alvleesklierontsteking weefsel en bloed verzamelen om het effect van verteringsenzymen en PAR op de ernst van de ziekte te bestuderen. 

Tenslotte zal de onderzoeker verteringsenzym-blokkerende medicatie toedienen aan 28 patiënten bij wie we een stukje darm ischemisch maken tijdens hun operatie, waarbij ik verwacht dat de darmschade en ontsteking zullen afnemen vergeleken met de patiënten die de medicatie tot nu toe niet kregen. 

De onderzoeker verwacht inzicht te krijgen in de ontstaanswijze van ongeremde ontsteking na darmischemie en alvleesklierontsteking en over vier jaar een eerste stap te hebben gezet naar nieuwe behandelingen in de mens voor deze aandoeningen. 

In de meeste gevallen werven de onderzoekers hun eigen deelnemers. De meeste onderzoeken in onze database lopen al enige tijd of zijn afgerond. De onderzoekers hebben dan al voldoende patiënten gevonden voor het onderzoek. Je kunt je dat niet meer aanmelden. Over het algemeen werven de onderzoekers zelf nu eigen deelnemers. Als het onderzoek net is gestart is ons advies om de website van het ziekenhuis/instelling in de gaten te houden of contact op te nemen met op te nemen met de contactpersoon van het onderzoek. Dit staat op de site van de onderzoeksinstelling. 

Wij brengen geen patiënten in contact met de onderzoekers. Het contact dat wij hebben met de onderzoeker is inhoudelijk en verwijzen niet iemand door tenzij de onderzoekers dit hebben aangegeven. Dan is dit aangegeven in de bovenstaande tekst. 

Het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek is een ingewikkeld proces dat vaak meerdere jaren duurt. Wetenschappelijk onderzoek moet zorgvuldig uitgevoerd worden om uiteindelijk conclusies te kunnen trekken. Er bestaan veel verschillende type onderzoeken die allemaal weer zijn voor- en nadelen hebben. Uiteindelijk draagt ieder onderzoek bij aan het verhogen van de kennis over een bepaald onderwerp. Je hebt veel onderzoeken nodig om te kunnen zeggen dat iets betrouwbaar is. En het dus wetenschappelijk is bewezen. Daarom duurt het vaak ook lang voordat nieuwe een behandeling of bepaalde medicatie in de reguliere behandelingen toegepast kan worden.

In wetenschappelijk onderzoek zijn vaak proefpersonen nodig. Dit zijn gezonde mensen of patiënten die vrijwillig meewerken aan een onderzoek naar nieuwe behandelingen of medicijnen.

Deelname aan een wetenschappelijk onderzoek kan gunstig zijn omdat je bijvoorbeeld een nieuwe behandeling krijgt die de klachten kan verminderen of waardoor het mogelijk is om (sneller) beter te worden. Ook voor anderen is deelname waardevol omdat je een bijdrage levert aan onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe behandelingen. Er kunnen ook nadelen zitten aan deelname, zoals risico’s die je loopt omdat het een nieuwe behandeling betreft, eventuele bijwerkingen en de tijd en moeite die je erin stopt.

De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) zorgt voor de bescherming van proefpersonen die deelnemen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Op de website van CCMO kun je terecht voor alle belangrijke informatie met betrekking tot het meedoen aan onderzoek. 

Aanvullende informatie vind je op de website van Rijksoverheid 

Daarnaast kun je ook je behandelend arts vragen of hij/zij weet welke onderzoeken er op dit moment lopen voor de aandoening die je hebt. De arts kan je meer vertellen over meedoen aan wetenschappelijk onderzoek en welke onderzoeken mogelijk geschikt kunnen.