Stel, het is 2024. Je voelt je niet zo lekker, en daarom ga je naar de dokter. Die doet wat gebruikelijke onderzoekjes, maar hij stelt ook voor: zal ik een inventarisatie maken van je buikbacteriën?

Nu is het nog niet zo ver, maar professor John Cryan van de Universiteit van Cork in Ierland voorziet dat het niet lang meer zal duren. Dat zei hij half januari op een publiekssymposium over ‘de wetenschap van onderbuikgevoelens’ in Amsterdam.

"Probleem is dat we nu nog niet precies weten wanneer we een microbenhuishouding in de buik ‘gezond’ kunnen noemen. Het gaat er niet alleen om welke microben er in onze buik zitten, maar vooral om de vraag: wat doen ze precies’."

Onderzoekers kijken ook naar de mogelijkheid om goede bacteriehuishoudingen te transplanteren naar mensen bij wie die huishouding verstoord is. ‘Fecal microbial transplantation’ noemde Cryan het.

‘Let food be thy medicine’ citeerde Cryan de arts Hippocrates, die leefde in de vierde eeuw voor Christus. Met andere woorden: goed voedsel bestrijdt ziekten. De snelle toename van inzichten op het gebied van microben in onze buik brengt Cryan tot een variant op de uitspraak van Hippocrates: ‘Let food for your microbes be the medicine for your mind’, gaf hij het publiek mee.

Bacterievrije muizen

Maar is er ook bewijs dat de beweringen over de grote invloed van microben op ons gedrag ondersteunt? Professor Rochellys Diaz Heijtz, die werkt in Zweden en Frankrijk, vertelde op het symposium over haar onderzoek bij muizen. Ze liet ze opgroeien in een steriele omgeving. Wijken ze af in hun gedrag, vroeg Heijtz zich af.

Het antwoord was overduidelijk. De muizen waren hyperactief, angstig en vertoonden abnormaal sociaal gedrag. Hun serotoninegehalte week ook sterk af. Belangrijk, want serotonine heeft invloed op zaken als geheugen, stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, seksuele activiteit en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels.

Het abnormale gedrag werd weer genormaliseerd door de muizen in een omgeving met bacteriën te brengen, maar Heijtz ontdekte dat het grootste effect optrad bij jonge muizen. Het effect van de herintroductie van de bacteriën werd minder naarmate de muizen ouder waren.

Autisme verbonden aan maag-darmproblemen

De onderzoekster wierp in haar lezing vervolgens de vraag op: wat zegt dit over mensen? Dyslexie, ADHD, het syndroom van Gilles de la Tourette, autisme: veel van deze neurale aandoeningen blijken verband te houden met wijzigingen in de microben-huishouding. Zeventig procent van de kinderen met een aandoening in het autisme-spectrum heeft ook maag-darmproblemen.

Heijtz verwacht dat er snel nieuwe therapieën komen op basis van deze inzichten, die gebruik maken van probiotica: voedsel dat het evenwicht in de darmen herstelt.

Allemaal last van stress

Nederland blaast een aardig partijtje mee op dit onderzoeksgebied in de persoon van Laura Steenbergen, assistent-professor aan de Universiteit Leiden. Ze onderzoekt de interactie tussen onze buik en ons brein, en gaat na welke invloed er is op ons bewustzijn en ons welzijn.

‘We hebben allemaal last van stress’, stelde Laura Steenbergen tijdens haar speech. ‘We lopen makkelijk naar een psychiater of een psycholoog. Ik ben zelf ook psycholoog, maar ik vroeg me af: zoeken we de oplossing wel op de goede plek? Moeten we niet meer kijken naar de invloed van de buik op het brein?’

Wie heeft er weleens een anti-bioticum-kuur geslikt, vroeg Steenbergen het publiek. Bijna iedereen stak zijn hand op. ‘Het is bekend dat antibiotica de bacteriën in de buik verminderen en de variëteit ervan laten afnemen’, zei Steenbergen. ‘Dat is interessant voor mij, ik zou het kunnen gebruiken om na te gaan hoe dit je welbevinden beïnvloedt. Maar als psycholoog werk ik er liever aan dat mensen zich beter voelen, dus richt mijn onderzoek zich meer op het effect van probiotica op het welbevinden van mensen’.

We zouden allemaal wel graag een lijstje van voedselproducten willen hebben om ons gelukkiger te voelen dankzij een goed varieerde microben-huishouding. Helaas, vertelt Laura Steenbergen het publiek, dat lijstje is er niet. ‘Maar in ieder geval is gevarieerd eten belangrijk’, zegt ze.

"Zoals een voetbalteam spelers met verschillende talenten nodig heeft, heeft je buik verschillende microben nodig."

We weten nog niet veel

Die analyse is onomstreden. Maar tegelijk is er nog heel veel ónbekend over de wisselwerking tussen buikmicroben en ons brein, benadrukt Steenbergen. Experimenten geven geen eenduidige uitslagen, en van bepaalde diëten blijft de vraag of hun effect toe te schrijven is aan het dieet of dat ook andere factoren meespelen. ‘Er zijn opwindende studies gedaan, maar we weten nog niet veel’, hield Laura Steenbergen het publiek voor. ‘Daarom hebben we u nodig om hier verder in te komen’.

• Vorige
• Volgende