Wat is het?

Een ileus is een plotselinge verstoring in de passage van voedsel door de darm. Een ileus wordt ook wel een darmafsluiting genoemd. Voedsel kan het lichaam dan niet als ontlasting verlaten. Hierdoor kunnen ernstige klachten en een levensgevaarlijke situatie ontstaan. Een ileus kan zowel in de dunne als in de dikke darm optreden.

Als er sprake is van een volledige darmafsluiting heet dat een ileus. Wanneer er nog enigszins passage mogelijk is, wordt dat een sub-ileus genoemd. Een ileus kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak van een verstoorde darmpassage zijn een zichtbare obstructie van de darm door bijvoorbeeld een vernauwing of afknikken van de darm (mechanische ileus) of een obstructie van de darminhoud doordat de darmbeweging vertraagd of afwezig is (paralytische ileus), bijvoorbeeld na een grote buikoperatie.

De darm

De darm is een belangrijk onderdeel van het spijsverteringskanaal. De darm kan worden onderverdeeld in de dunne darm en de dikke darm. In de dunne darm wordt het voedsel verteerd. De voor het lichaam belangrijke voedingsstoffen worden in de dunne darm opgenomen in het bloed en vervoerd naar de lever. Wat achterblijft in de darm is een dunne massa van bacteriën, dode cellen en onverteerbare voedselresten.

Deze dunne ontlasting komt vanuit de dunne darm in de dikke darm terecht. De dikke darm haalt water en zouten uit de ontlasting. Hierdoor wordt de ontlasting ingedikt waarna deze wordt afgevoerd naar de endeldarm. Als de endeldarm vol is, ontstaat het gevoel van aandrang. Dit is het signaal om naar het toilet te gaan.

De dikke darm is normaal gesproken ruim een meter lang en gaat over in de endeldarm. De dikke darm ligt als een omgekeerde U in de buik.

Oorzaken van een ileus

Een ileus kan op verschillende manieren ontstaan:

Obstructie ileus (mechanische ileus) 

Een obstructie ileus ontstaat wanneer een obstakel de doorgang blokkeert. De doorgang wordt afgesloten door bijvoorbeeld een tumor, door littekenweefsel (verklevingen) of door een draaiing in de darm (een volvulus). De darm zal proberen om door middel van heftige samentrekkingen het voedsel langs het obstakel te duwen.

Paralytische ileus (verlammende ileus)

Deze vorm van een darmafsluiting ontstaat wanneer de beweging van de darm ernstig vertraagd of afwezig is. De darm ligt stil waardoor voedsel ophoopt en het lichaam niet kan verlaten. Dit kan ontstaan als gevolg van een buikvliesontsteking, een abces in de buik, alvleesklierontsteking, gebruik van bepaalde medicijnen of na een grote buikoperatie.

Chronische intestinale pseudo-obstructie

Een bijzondere vorm van een ileus is de chronische intestinale pseudo-obstructie (CIP). Dit is een bewegingsstoornis van de darm die op elke leeftijd kan optreden.

De klachten treden met tussenpozen op maar zijn vaak wel chronisch. Meestal is ook de voedselpassage door de slokdarm en de maag verstoord. Bij een chronische intestinale pseudo-obtructie is er geen obstakel dat de doorgang belemmert. Deze vorm van een ileus kan ontstaan door:

  • Beschadiging van de spieren in de darmwand door een andere ziekte (bijvoorbeeld sclerodermie, systemische lupus erythematodes (SLE) en amyloïdose).
  • Beschadiging van de zenuwen in de darmwand. Dit is een zeldzame complicatie die voor kan komen bij suikerziekte.
  • Hormonale afwijkingen.
  • Langdurig medicijngebruik bij onder andere de ziekte van Parkinson.
  • Ontsteking van het darmslijmvlies als gevolg van bestraling.
  • Coeliakie (glutenintolerantie).
  • In sommige gevallen is de oorzaak onbekend. Dit wordt ook wel idiopathisch genoemd. De darmafsluiting wordt in dat geval een chronische idiopathische intestinale pseudo-obstructie (CIIP) genoemd. 

Hoe herken ik het?

Klachten en symptomen bij ileus

De klachten zijn afhankelijk van de oorzaak van de ileus en komen deels overeen.

De klachten bij een obstructie ileus zijn:

  • aanvallen van hevige buikpijn (kolieken);
  • een opgezette buik;
  • een pijnlijk gevoel als de arts op de buik drukt;
  • braken, het braaksel wordt steeds donkerder van kleur en lijkt steeds meer op ontlasting;
  • het wegblijven van winden en ontlasting.

Vaak zijn de heftige samentrekkende bewegingen van de darm duidelijk zichtbaar op de buik. Meestal zijn er ook veel darmgeluiden, het zogenaamde “gootsteengeruis”.
N.B. De klachten bij een obstructie ileus zijn hetzelfde als bij de aandoening chronische intestinale pseudo-obstructie (CIP).

De klachten bij een paralytische ileus zijn:

  • matige en constante buikpijn;
  • een opgezette buik;
  • braken, het braaksel wordt steeds donkerder van kleur en lijkt steeds meer op ontlasting;
  • het wegblijven van ontlasting en winden;
  • geen darmbewegingen en geen darmgeluiden, er is sprake van een “stille buik”.

Bij een dunne darmileus beginnen de klachten vaak acuter en staat braken meer op de voorgrond dan bij een dikke darmileus.

Daarnaast kunnen er in beide gevallen klachten zijn van een achterliggende ziekte, bijvoorbeeld een buikvliesontsteking of een tumor. Wanneer de ileus niet op tijd wordt ontdekt en behandeld, kan een levensbedreigende situatie ontstaan. Door ophoping van ontlasting in de darm kan de darmwand openbarsten (perforeren). Dit wordt een darmperforatie genoemd. Als gevolg van een darmperforatie kan een buikvliesontsteking ontstaan. Ook kan een gedeelte van de darm afsterven doordat de doorbloeding van de darmwand niet goed is. Als dat gebeurt, besluit de arts om snel te opereren.  

Hoe gaat het verder?

Diagnose van ileus

In veel gevallen zijn de klachten duidelijk herkenbaar voor een arts. Bij lichamelijk onderzoek van jouw buik vindt de arts vaak de typische symptomen. De diagnose wordt meestal bevestigd door middel van een röntgenfoto, wat ook wel een buikoverzichtsfoto wordt genoemd. Op de foto zijn de uitgezette, met gas of ontlasting gevulde darmen duidelijk te zien. De arts zal vervolgens naar jouw buik luisteren om vast te stellen of er darmgeluiden zijn. Met dit onderzoek kan de arts bepalen of het een obstructie ileus of een paralytische ileus is.

Behandeling van ileus

Wanneer de diagnose is gesteld zal de arts eerst een dun slangetje (sonde) in de maag brengen. Door dit slangetje wordt de maaginhoud afgezogen. Op deze manier komt er minder voeding in de darm en minder druk op de verstopping. Ook zal de arts je een infuus geven waardoor je vocht krijgt toegediend. 

Bij een obstructie ileus moet eigenlijk altijd een operatie uitgevoerd worden om de obstructie op te heffen. Meestal zal de chirurg het deel van de darm met de obstructie verwijderen. De twee uiteinden worden aan elkaar gehecht. In sommige gevallen krijg je een stoma na de operatie. Een stoma is een kunstmatige uitgang voor ontlasting via jouw buikwand. Meestal is dit een tijdelijk stoma dat wordt aangelegd om de genezing van de darm te bevorderen.

Als een obstructie ileus wordt veroorzaakt door verklevingen in de darm, is de chirurg vaak terughoudend met een operatie. Verklevingen bestaan uit inwendig littekenweefsel dat bijvoorbeeld ontstaan is door een operatie. Bij een nieuwe operatie, om de (sub)ileus op te heffen, kunnen dus weer nieuwe verklevingen ontstaan.

Bij een paralytische ileus moet de onderliggende oorzaak behandeld worden. Een operatie is in dat geval niet altijd nodig.

Wanneer er complicaties zijn zoals een darmperforatie, is een spoedoperatie noodzakelijk. Als de ileus is opgeheven, gaat het meestal snel beter en zijn de vooruitzichten in het algemeen goed.

Wat kan ik doen?

Tips en adviezen bij ileus

Als je een sub-ileus hebt, bijvoorbeeld door een tumor of door verklevingen, kun je de klachten mogelijk verminderen door aanpassingen in jouw voedingspatroon. Het dieet is afhankelijk van de precieze plaats van de ileus. Raadpleeg daarom een diëtist of vraag jouw specialist om advies.

Colofon

Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting

In samenwerking met:
Drs. Jeroen Jansen, MDL-arts
Dr. Alfons Geraedts, MDL-arts
Dr. Rob Ouwendijk, MDL-arts
Dr. Mark van Berge Henegouwen, GI-chirurg
Dr. Christianne Buskens, GI-chirurg


Laatst herzien:
2013

We houden je graag op de hoogte

We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.

Doneer aan de Maag Lever Darm Stichting

Al 0 donateurs steunden vandaag een gezonde spijsvertering voor iedereen.

ANBI logo CBF logo Privacy Waarborg logo ANBI/RSIN nr: 007247849
Doneer